دانلود پروژه کارآفرینی تولید ماالشعیر

خلاصه طرح:

موضوع طرح:تولید ماالشعیر ماالشعیر

نوع تولیدات:ماالشعیر ماالشعیر

تعداد شاغلین:87

مشخصات سرمایه گذاری طرح(ارقام به میلیون دلار)

سرمایه گذاری کل طرح:12500

سرمایه گذاری ثابت:10000

سرمایه در گردش:2000

درآمد سالیانه:25000

سوذ ویژه:9041

دوره بازگشت سرمایه:18 ماه

نرخ بازدهی سرمایه:90%

مقدمه:

به دلیل استفبال روز افزون مردم جهان به رعایت موازین بهداشتی نسبت به ماالشعیر های گازدار سنتی مرسوم در کشور از تقاضای بیشتری برخورداراند.چنانکه در ایران نیز عرضه ماالشعیر های گازدار تولیدی با روش های بهداشتی مصرف دوغ سنتی را که در گذشته بازار مناسبی داشته است را توانست تحت تاثیر قرار دهد.

در این میان ماالشعیر به علت دارا بودن خواص دارویی مطلوب در ضمن داشتن ویپگیهای مناسب در طول سال های اخیر از نرخ رشد بسیار بالایی برخوردار بوده است. از سوی دیگر پایین بودن هزینه های تولید این ماالشعیر و داخلی بودن کلیه مواد آن ساخت این ماالشعیر را مقرون به صرفه میکند.

ماالشعیر های استاندارد مطابق ثعریف موسسه استاندارد ماالشعیر هایی هستند که از اختلاط آب و گاز کربنیک و ترکیبلت شکر و سایر شیرین کننده ها و مواد افزودنی بدست می آیند.

ماالشعیر گازدار به 5 دسته تقسیم میشوند:

1-ماالشعیر های گاز دار طعم دار رنگی

2-ماالشعیر های گازدار کولا

3-ماالشعیر های گاز دار طعم دار بی رنگ

4-ماالشعیر های گاز دار میوه ای

5-ماالشعیر های گازدار بدون طعم و رنگ

(تصاویر و نمودار در فایل اصلی موجود است)

شرح فرآیند و اطلاعات فنی مورد نیاز :

ماالشعیر سازی :

تاریخچه ماالشعیر سازی اساساً به زمانی بر می گردد که بشر علاوه بر مصرف آب آشامیدنی می توانست از افزودن موادی چون طعم دهنده ها و شیرین کننده ها به آب ، شربت های متعددی را تهیه کند. بعدها که مصرف شیرین کننده ها متداول گشت ایرانیها طعم دهنده هایی نظیر به لیمو ، آلبالو ، زرشک ،آلو ، انجیر و بسیاری از عرقیات نظیر نعناع ، آویشن ، بهار نارنج و غیره را بطور طبیعی در نوشیدنی ها مصرف می نمودند . او متاسفانه تکنیک استفاده از عرقیات و استخراج اسانس از آن که در حقیقت امولسیون طعم دهنده در آب است تا امروز در ایران پیشرفتی نکرده است .

سابقه ماالشعیر سازی در ایران به معنای جدید آن به سال 1331 بر می گردد . در این سال شرکت زمزم محصول تولیدی خود را با نام پپسی کولا به بازار عرضه کرد . قبل از این تاریخ ماالشعیر های گازدار سنتی نظیر لیمونادر اغلب بصورت غیر بهداشتی تهیه و به بازار عرضه می شد . و در سال 1333 کارخانه کوکا کولا ، در سال 1334 شرکت ساسان تاسیس شد که محصولات تولیدی را به نام کانا درای و سوپر کولا به بازار عرضه کردند . ماالشعیر های دیگر مانند اسو ، شوئپس ، آلپاین و فانتا نیز به بازار عرضه شدند که بعد از مدتی یا تعطیل شدند یا در کارخانه زمزم و ساسان ادغام گردیدند .

حدود 50 سال پیش اولین کارخانه ماالشعیر سازی در ایران آغاز به کار کرد در ابتدا عدم تطبیق ماالشعیر با ذائقه مردم و ماهیت و وابستگی تولید کنندگان و حکم تحریف مصرف ماالشعیر از گسترش بازار مصرف این کالا جلوگیری کرد . جا افتادن ماالشعیر به عنوان الگوی مصرف سالها طول کشید اما امروزه ماالشعیر یک کالای پر مصرف می باشد . در سال 1356 تولید ماالشعیر در سطح کشور حدود 7/1 میلیارد بود این رقم در سال 1362 به 6/2 میلیارد بطری رسید . و این روند تا به امروز ادامه داشته است .

مختصری از نحوه کار شرکت :

عصاره ها :

عصاره‏های شرکت عبارتند از: کولا، پرتقالی، لمون لایم، ورزشی، انبه و انواع دایوت‏های بدون قند است که البته تمام شرکتها ایران همین انواع را میزنند.

ماالشعیر از چه چیزهایی درست شده است؟

آب، شکر، مواد نگهدارنده، گاز کربنیک، عصاره

آب مصرفی این شرکت آب چاه است که عمق این چاه حدود 140 متر است که از 45 سال پیش که این کارخانه تاسیس گردیده است آب کارخانه را تامین میکند. آب از چاه وارد آب انبار میشود و از آنجا وارد تصفیه خانه میشود و به روش لایم سودا تصفیه میشود.

شکر مصرفی این شرکت داخلی است وهمان شکر معمولی است که از داخل کشور تامین میشود. ماالشعیر‏های رژیمی به جای شکر از شیرین‏ کننده های مصنوعی به نام آسپارتان استفاده میشود که شیرین کنندگی این ماده مصنوعی حدود 200 برابر شکر است.عصاره: پرتقالی الف- که از رنگهای مجاز خوراکی استفاده میشود مانند سانسویل نو- کالمهگزین

پرتقالی ب: صمغ عربی

کولا الف: شامل آنتی فوم (ضر کف)- کارامل (قند سوخته) کافئین

کولا ب: اسید فسفریک خوراکی

ورزشی، لمون لایم، انبه، عصاره آنها از آلمان خریداری شده و دیگر فرمولاسیون روی آنها انجام نمی‏دهیم.

ماالشعیر‏های کولا و پرتقال فرمولاسیون روی آنها انجام می‏گیرد کارخانه آن دریافت آباد است ولی ماالشعیر‏های ورزشی، لمون لایم، انبه عصاره آنها مستقیماً از آلمان وارد شده و با شربت و آب گازدار مخلوط می‏کنیم.

با دو شرکت آلمانی هم قرارداد داریم به نامهای H & R و DOHLER که کارهای خود را از آنجا خریداری میکنیم.

افرادی که مرض قند دارند داخل بدنشان انسولین به مقدار نیاز تولید نمیشود که بتوانند شکر را سوخت و ساز کنند برای همین از آسیارتام تهیه اسید آمینه است که به اصطلاح منشا فنیل آلانین دارد.

مواد نگهدارنده از رشد کپکپها و مخمرها جلوگیری میکند. بنزوات سدیم برای نگهداری در در ماالشعیر استفاده میشود که مقدار خیلی جزئی آن که اداره استاندارد به ما اجازه داده است استفاده می‏کنیم.

گاز کربنیک ماده ای است که در ترکیب ماالشعیر استفاده میشود. گازوئیل را میسوزاند از گرمای آن برای گرم کردن آب و از دود آن که حاوی گاز CO2 و مونواکسیدکربن است استفاده میکنیم. طی یکسری فرایندها آنرا به تبدیل به%9/99 Co2 تبدیل میکنند و در صنعت ماالشعیر سازی مصرف میشود. روی ماالشعیر ها آزمایشاتی انجام میگیرد. عصاره‏ای که آنها می‏سازند عصاره اولیه را با شربت مخلوط میکنند که میشود عصاره نهائین و یکسری آزمایشاتی را روی آن انجام میدهیم از قبیل: اندازه گیری pH ، اندازه گیری غلظت و در آزمایشگاه، آزمایشات دیگری روی محصول انجام می‏دهیم از قبیل: اندازه گیری فشار یا مقدار گاز کربنیک، اندازه گیری بریکس یا غلظت یا مواد جامد حل شود درآب، اندازه گیری چگالی ماالشعیر، اندازه گیری اسیدیته ماالشعیر، این آزمایشات را روی ماالشعیر انجام میدهند. هر نیم ساعت یکبار یک نمونه برداشته و این آزمایشات را روی آن انجام میدهیم. تا پی ببریم که آیا این موادی که به آن افزوده کرده‏اند خوب و موثر بوده یا غیر و یا محصول آیا استاندارد است یا نه؟

تاریخ انقضا: آنها با استانداردهای بین المللی پیش میروند. آنها می‏بینند که ماالشعیر‏ای که دارای چه موادی است به چه مقدار وقت برای استفاده نیازمند است. البته باز هم ممکن است ماالشعیر‏ای بعد از یک ماه خراب شود و تخمیر شود ولی ماالشعیر‏ای دیگر در شرایطی دیگر چندین سال باقی بماند.

بنزوات سدیم باعث میشود که ماالشعیر مدت طولانی تری برای استفاده پیدا کند.

مضرات و فایده‏های ماالشعیر: فایده‏های ماالشعیر این است که این قند و شکری که داخل ماالشعیر است ایجاد کالری میکند و بقیه مواد شیمیایی است و برای بدن ضرر دارد مثلاً بنزوات سدیم سرطان زا است.

برای تعیین مقدار گاز حجمی در یک ماالشعیر، یک ماالشعیر را آورده وارد دستگاه مخصوص قرار داده و با سوزنهای مخصوص درب آنرا سوراخ کرده و همین فشار گاز کربنیک ماالشعیر باعث حرکت دادن عقربه میشود این دما و این درجه را بر روی جدول میبرند و مقدار گاز حجمی را در یک ماالشعیر تعیین میکنند. که بر اساس آن در صد وزن گاز را هم میتوانند اندازه گیری کنند.

در صد وزنی گاز در ماالشعیر‏های کولا              7/0 گرم در صد سی سی

در صد وزنی گاز در ماالشعیر‏های پرتقالی          6/0 گرم در صد سی سی

برای اندازه گیری غلظت از بریک سنج استفاده میشود. ماالشعیر را که گازش را خارج کرده‏اند داخل مزو ریخته و این بریک سنج را در آن شناور میکنند و در روی یک عدد می‏ایستد و آن عدد را می‏خوانند مثلا:

بریکس ماالشعیر کولا 10

بریکس ماالشعیر پرتقالی 11 غلظت بیشتری دارد.

بریکس ماالشعیر لمون لایم 10

برای اندازه گیری وزن حجمی از هیدرومتر استفاده میشود که داخل دانشگاهها و دبیرستانها از پیکرومتر استفاده میکنند. وزن حجمی را مانند غلظت حساب میکنند. عدد بدست آمده را بر روی جدول میبرند تا ببینند  که این عدد به دست آمده (وزن حجمی) استاندارد است یا خیر؟

بومه سنج هم همین طور عمل میکند که متوسط آن 1/30 یا 2/30 است.

برای اندازه گیری اسیدیته یک تیتراسیون حجمی را  انجام میدهند. یعنی مقداری ماالشعیر ریخته معرف فنیل فتالین را می‏ریزند و بعد با اسید و با سود آنرا تیتر میکنند که به این عمل یک تیتراسیون حجمی می‏گویند.

نحوه شستشوی بطریها در دستگاه شستشو

به منظور داشتن ظرفهای پاک تمیز بطریها را به مدت پنج دقیقه در یک محلول شستشو که حاوی 8/1 تا 3 درصد سود محرق در یک درجه حرارتی که پائین‏تر از 130 فارنهایت نباشد قرار میدهند. در بعضی موارد مشاهده شده بطریهایی که بطور رضایت بخشی شسته شده‏اند دوباره با آبی که برای آب کشیدن آنها بکار می‏برند آلوده شده‏اند. آزمایش نشان داده که این آب، آب‏کشی شامل مقادیر زیادی از میکرو اورگانیسم‏ها بوده است و لذا برای جلوگیری از آلودگی بطوریکه در کارخانه‏های ماالشعیر‏سازی ایران خصوصاً کانادا در این ملاحظه گردید ابتدا بطریها را در مخزن شماره 1 با آب معمولی و آب گرم که حاوی 3 درصد سود محرق می‏باشد شست و شو میدهند و بعد شیشه‏هارا بطور اتوماتیک وارد مخزن شماره 3 می‏نمایند و با آب گرمی که حاوی یک درصد سود محرق است میشویند و برای بار چهارم بطریها را وارد مخزن شماره 4 نموده و فقط با آب نیمگرم شستشو  می‏نمایند و بالاخره با فرچه‏های مخصوص به طور اتوماتیک داخل بطریها را می‏شویند و پس از چهار مرتبه با فشار 20 پوند شیشه‏ها را با آب سرد آب می‏کشتد و پس از این مرحله برای شفاف نمودن شیشه‏ها از پود میرکس (My rex) استفاده می‏شود و در این موقع شیشه‏ها آماده پر شدن می‏باشد.

به منظور داشتن ظرفهاي پاك تميز بطريها را به مدت پنج دقيقه در يك محلول شستشو كه حاوي 8/1 تا 3 درصد سود محرق در يك درجه حرارتي كه پائين‏تر از 130 فارنهايت نباشد قرار ميدهند. در بعضي موارد مشاهده شده بطريهايي كه بطور رضايت بخشي شسته شده‏اند دوباره با آبي كه براي آب كشيدن آنها بكار مي‏برند آلوده شده‏اند. آزمايش نشان داده كه اين آب، آب‏كشي شامل مقادير زيادي از ميكرو اورگانيسم‏ها بوده است و لذا براي جلوگيري از آلودگي بطوريكه در كارخانه‏هاي ماالشعیر‏سازي ايران خصوصاً كانادا در اين ملاحظه گرديد ابتدا بطريها را در مخزن شماره 1 با آب معمولي و آب گرم كه حاوي 3 درصد سود محرق مي‏باشد شست و شو ميدهند و بعد شيشه‏هارا بطور اتوماتيك وارد مخزن شماره 3 مي‏نمايند و با آب گرمي كه حاوي يك درصد سود محرق است ميشويند و براي بار چهارم بطريها را وارد مخزن شماره 4 نموده و فقط با آب نيمگرم شستشو  مي‏نمايند و بالاخره با فرچه‏هاي مخصوص به طور اتوماتيك داخل بطريها را مي‏شويند و پس از چهار مرتبه با فشار 20 پوند شيشه‏ها را با آب سرد آب مي‏كشتد و پس از اين مرحله براي شفاف نمودن شيشه‏ها از پود ميركس (My rex) استفاده مي‏شود و در اين موقع شيشه‏ها آماده پر شدن مي‏باشد.

تهيه و تصفيه شربت ساده و اختلاط آن با آب و كشف

مقدار قند موجود در مشروبات گازدار

لوازم شربت و شربت سازي- به مراتب مقادير زياد فساد را در شربت و شربت سازي ميتوان ديد. حداقل در حدود 80-75 درد تمام فسادها مايه‏اي از شربت سرچشمه ميگيرند. نگهداري شربتهاي از راه سرد تهيه شده بخصوص شربتهاي رقيق كار غلطي است به طور كلي شربتهاي رقيق تر از 32 تا 30 درجه بومه را اصلاً نبايستي نگاهداري كرد زيرا مايه‏ها بسرعت در چنين محلولي رشد خواهد كرد. شربتهاي بسيار غليظ (42 تا 36 درجه بومه) به آساني تخمير نشده لذا اگر لازم باشد ميتوان نگاهداري كرد.

اگر شربتهاي سترون شده نگاهداري ميشوند بايستي تمام ظروف و اسبابها سترون شوند و بايد ديگهاي ذخيره سرپوشيده و در مقابل آلودگي محافظت گردند.

ظرفهاي شربت- اين ظروف شامل مخلوط كردن و ظروف و تانكهاي تهيه و نگاهداري هستند و ممكن است از شيشه- فلزهاي مقاوم در برابر اسيدها يا سنگ ساخته بشوند ولي از آهن لعاب داده شده نبايستي انتخاب كرد. شربتها را به همين وجه نبايد در مقابل گرد و غبار قرار داد. ظروف بايستي با درهاي مناسبي پوشيده شوند. استعمال پارچه (غالبا در گذشته مشاهده شده) به عنوان پوشاننده عمل نادرستي است. سرپوشهاي پارچه‏اي هميشه داراي مقدار كافي رطوبت هستند و براي رشد مايه‏ها- باكتريها و كپكها كه طبيعتا روي آنها يافته ميشود مساعدند. در موقع برداشتن اين پارچه كثيف و آلوده خواه ناخواه بعضي از ميكرو اورگانيسمها داخل شربت افتاده و رشد ميكند.

دستگاه مخلوط كننده شربت- شربتها بايستي با بهم زن‏هاي مكانيكي مخلوط شوند وميتوان نيز از همزن اورهه (I) در موقعي كه بهم زن شيردار و يك پوشش محكمي براي دستگاه انتخاب شده باشد استفاده كرد. پاروهاي دستي فلزي يا چوبي احتياج به برداشتن پوشش تانكهاي مخلوط كننده دارد و مسلما آلوده شده و مناسب نيستند. نه تنها چنين پاروهائي در هنگاميكه آويزان يا به ديوار تكيه داده شده‏اند گرد وغبار و آلودگيهاي ديگر را جمع ميكنند بلكه احتياج به تكيه دادن شخص مخلوط كننده در هنگام مخلوط كردن به تانك دارد.

يك علت ديگري كه موجب آلودگي شربت ميشود گرد و غبار با كثافات ديگر از لباس شخص مخلوط كن بيرون افتاده سرخورده و وارد تانك شربت خنك شده ميشوند.

ناقلين شربت- براي انتقال شربت (چه ساده و چه چاشني دار) به مخازن يا پر كننده‏ها هميشه از لوله بايد استفاده كرد. استعمال دلو- ملاقه= چمچه- كوزه يا بعضي دستگاههاي رو باز ديگر براي شربت يك عمل مخاطره آميز است. شربتهائي كه بدين ترتيب منتقل ميشوند نه تنها موقع انتقال در معرض آلودگي و غبار قرار ميگيرند بلكه باقيمانده‏هاي شربت بخصوص با پاك كردن نامناسب ته ظرف رقيق شده و در نتيجه دستمال كردن بعدي شربت آلوده شده و يك محل خوبي براي توليد مثل مايه‏ها خواهد بود.

چنين دستگاههائي ممكن است علتي براي تشكيل فساد باشند. كارخانه دار كوچك اغلب خيال ميكند كه استطاعت خريدن لوله يا پمپ را ندارد اما ميتواند از كيفيت جاري شدن در نتيجه وزن را مورد استفاده قرار دهد . قيمت لوله هاگران نيست. سازنده كوچك به علت كوچك بودن لوازم شربت سازيش ميتواند خمره هاي مخلوط كننده را بلند كرده تا تمام محتويات خمره‏اي كه داري چاشني هستند به طرف پر كننده جريان پيدا كند. اين طريقه نه تنها از امكان آلوده شدن لاينفك درموقع است علل دلوهاي روباز جلوگيري ميكند بلكه از نظر اقتصادي خيلي بهتر و نيز به طور قابل ملاحظه‏اي از صرف وقت جلوگيري ميكند.

صافي ها و پارچه‏هاي شربت- انتخاب صافي هاي كيسه‏اي شكل (از بالاي دانه خمره آويزان ميكنند) براي صاف كردن شربت موجب همان خطرات لاينفك در ظرفهاي رو باز در موقع انتقال شربتها است. صافي هاي مكانيكي اگر خوب و محافظت شده باشند مناسب ترين و سريعترين وسائل عاري از خطر آلودگي هستند.

تهيه و تصفيه شربت ساده- شكر و آب گرم را وارد تانكرهاي در بسته فولادي مينمايند. در اين تانكرها يك همزن الكتريكي وجود دارد كه دائماً آب گرم را با شكر مخلوط نمود. آنرا به شربت تبديل مينمايد. شربتي كه به اين طريق تهيه ميشود چون كثيف و اغلب داراي مواد خارجي از قبيل الياف گوني و غيره ميباشد. بناچار از فيلتر پرس ميگذرانند تا كاملا تصفيه و زلال شود و سپس شربت را وارد يك تانكر دو جداره مينمايند. در بين دو جدار تانكر جريان آب گرم برقرار است و شربت در اين تانكر 160 درجه فارنهايت حرارت مي‏بيند و بعد شربت داغ را با رد دستگاه مخصوصي كه بوسيله آب سرد خنك نگاهداشته شده وارد ميكنند و شربت يكدفعه سرد ميشود و بدين ترتيب و حقيقت يك عمل پاستوريزاسيون براي سترون كردن شربت به عملمي‏آيد. شربت پاستوريزه شده را وارد تانكرهاي مخصوص نمود و در سردخانه‏اي كه به وسيله كولرهاي قوي سرد نگاه‏داشته شده نگاهداري ميكنند

پرکردن ماالشعیر در بطری :

شامل مراحل زير است :

الف ) مرحله رديف کردن بطری : طی اين مرحله بطری های خالی جهت هدايت به دستگاه فيلتر به صورت دستی و يا ماشينی رديف ميگردند و در صورتی که اين عمليات دستی انجام گيرد توسط نيروی انسانی بطری خالی به روی نوار نقاله انتقال بطری خالی قرار داده ميشود در اين روش احتمال آلودگيهای ثانويه محصول بالا ميباشد و در روش ماشينی با استفاده از يک دستگاه unsereambla بطری به صورت خودکار بر روی نوار نقاله مربوطه قرار گرفته و توسط يک نوار نقاله بادی           ( Airsonveyer ) به طف دستگاه پرکن هدايت ميگردند .

ب ) شستشوی بطری - پرکردن و دربندی :

طی اين مرحله بطريها توسط يک دستگاه Rinser روتاری شستشو ميگردند و سژس بطريها جهت پر شدن بدستگاه پر کن هدايت شده و پر ميشوند . بدين ترتيب که آب گاز دار پس از عبور از رابط های لوله ای در دستگاه فيلتر به سرشير فيلتر ميآيد بطری های خالی پس از قرار گرفتن در دايره دستگاه فيلتر توسط يک پايه به سمت بالا حرکت ميکنند و فنر بالای شير فيلر را فشرده ميکنند و سر شير فيلر روی دهانه بطری قرار ميگيرد و در اثر مکش هوای داخل بطری و باز شدن شير بطری در طول مسير خلقه ای فيلتر پر ميشود سرعت فيلر بايد مطابق با سرعت پر شدن بطريها در طول مسير باشد بطريهای پر شده بعد از اينکه به انتهای حلقه فيلر رسيدند در اثر ضربه زدن تيغه ای شير بسته ميشود و در اثر پايين آمدن پايه زير بطری و فشار به قسمت بالای فنر شير بطريهای پر شده از مسير حلقه ای فيلتر جدا ميشوند و به قسمت در بندی ميروند و توسط دستگاه دربندی روتاری در آنها بسته ميشود در دستگاههای جديد عمل پر کردن و در بندی به طور همزمان انجام ميشود فيلتری که در اينجا برای آب گاز دار مورد استفاده قرار ميگيرد بايد سربسته باشد .

ج ) مرحله برچسب زنی :

بطريهای پر و دربندی شده توسط يک نوار نقاله به اين دستگاه هدايت شده و برچسب زده ميشود اين مرحله نيز صرفنظر از نوع ماشين آلات انتخابی و ميزان اتوماسيون آن دارای مکانيسم کار يکسان ميباشد .

د ) مرحله چاپ مشخصات توليد (jet printing ) :

در اين مرحله بطريها  ضمن عبور از دستگاه اطلاعات مورد نظر از قبيل تاريخ توليد و انقضا و ساير اطلاعات روی قسمتی از بطری يا در چاپ ميشود .

ه ) مرحله Shirink wrapper :

طی اين مرحله بطريها در رديفهای مورد نظر که معمولا ۲ در ۳ تايی است شيرينگ ميگردد اين ماشين آلات نيز صرف نظر از نوع و اتوماسيون همگی داراری مکانيسم يکسانی هستند .

و ) Pallate shirink wrapper :

طی اين مرحله بنا به خواست بازار و مشتري در صورتی که نياز به شيرينگ کردن Pallate محصول باشد بسته های شيرينگ شده توسط يک نوار نقاله به اين دستگاه هدايت ميشود و پس از پالت شدن شيرينگ ميشوند در صورتی که محصول جهت صادرات باشد عمليات شيرينگ پالتها يکی از مراحل لازم و ضروری توليد محصول ميباشد .

بهبود کیفیت بسته بندی :

بسته بندی چهره كالاست. در یك تقسیم بندی كلی، سه سطح اصلی می توان برای هر كالا در نظر گرفت. اول خود كالا كه خدمات مشكل گشا یا فواید اساسی آن را هنگام خرید انتظار دارند. شالوده كالا پاسخ به این پرسش است كه خریدار واقعاً چه چیز را می خرد؟ در سطح بعدی طراحان كالا بر مبنای شالوده كالا، یك كالای واقعی را به وجود می آورند كه بسته بندی در این سطح قرار می گیرد.

بسته بندی به همراه مواردی مثل طرح و نام تجاری و كیفیت به نحوی با هم تركیب می شوند كه ارائه فایده اصلی كالا امكانپذیر باشد. آخرین سطحی كه مورد توجه قرار می گیرد مزایای اضافی مثل خدمات پس از فروش، تضمین ها و نصب و شرایط تحویل است. بسته بندی سبب ساز اولین ارتباط مستقیم با مشتری است و تا حد زیادی وظیفه ارائه یك تصویر ذهنی مطلوب از كالا را به عهده دارد. از نظر روانی اولین برخورد و تصویری كه ما از اشخاص داریم مهمترین تصویر و تعیین كننده ترین است حتی در یادآوری اشخاص بعد از ۲۰ سال به ذهن ما می آید، این قاعده در مورد كالا هم صادق است.

بسته بندی

آماری ۸۰۰۰ ساله از بسته بندی در دست است كه به صورت ظروف ساخته شده از حصیر و همچنین ظروف گلی و لعابی زمخت در بین النهرین و مصر كاربرد داشته است. در تعاریف جدید بسته بندی به معنی ساخت و تعبیه و تهیه ظرفی است كه سلامت كالای مظروف یا محتوای خود را در فاصله زمانی بعد از تولید و در مراحل حمل و نقل و انبارداری و توزیع مصرف نهایی حذف كرده و از صدمات و خطرات احتمالی فیزیكی یا شیمیایی جلوگیری می كند. به تعبیری بسته بندی، چراغ قرمزی است در برابر توقف عابران جلوی ویترین خرده فروشی ها و به حق آن را به عنوان «فروشنده خاموش» می شناسند. بسته بندی، چهره كالاست چون مشتری از طریق بسته بندی محصول را شناسایی می كند. بسته بندی پیام تولیدكننده را به خریدار می رساند و بین آنها ارتباط برقرار واطلاع رسانی می كند. بسته بندی به محصول شخصیت می دهد و محافظت از كالا را دربرابر ضربه، رطوبت، شرایط اقلیمی، بوها، گازها، ارتعاش،میكرو ارگانیسم، فشار، متلاشی شدن و حشرات به عهده دارد. تعدادی از تئوریسین های بازاریابی از بسته بندی به عنوان پنجمین متغیر قابل كنترل بازار (در كنار محصول و قیمت و مكان و ترفیع) یاد می كنند. امروزه بسته بندی به عنوان یك صنعت دردنیا معرفی و مطرح می شودو برای آن انواع مختلفی برمی شمرند: در بعضی موارد بسته بندی پس از مصرف شدن محتوای اصلی كاربرد مجدد پیدا می كند یا اینكه پس از مصرف، دور ریخته می شود. در تقسیم بندی های دیگر بسته بندی را از نظر مواد اولیه (چوبی، مقوایی، كیسه ای، پلاستیكی) از نظر محتوایی (میوه جات، لوازم خانگی) از نظر تكنولوژی تولید (بسته بندی وكیوم روكش پلی اتیلن...) و از نظر مراحل تولید (بسته بندی برای مصرف كننده مثل شامپو و لوازم بهداشتی و ... بسته بندی برای حمل ونقل به منظور حفاظت و ایمنی ... بسته بندی بزرگ صنعتی مثل استفاده از پالت) تقسیم بندی می كنند.

ویژگی های بسته بندی مطلوب

بسته بندی به عنوان یكی از ابزارهای مهم بازاریابی شناخته می شود و شركتها و دولتها برای افزایش توان رقابتی خود در بازارهای داخلی و خارجی از آن سود می برند. امروزه از بسته بندی فقط برای محافظت از كالا استفاده نمی شود، بلكه برای آن نقشها و مسؤولیت های زیادی قائلند از جمله اینكه ارزش افزوده ایجاد كند و به خریدار پرستیژ و اطلاعات دهد.باید مشتری را جلب كند، جذابیت داشته باشد، شخصیت و شأن مشتری را حفظ كند و به مصرف كننده احترام بگذارد. فرهنگ و ارزشها را در كشور هدف در نظر داشته باشد و از فرهنگی استفاده كند كه برای مردم لذتبخش است. نوع و جنس مواد اولیه از نظر بهداشتی و ایمنی مناسب انتخاب شود و سلامتی در مورد مصرف را تضمین كند. گفتنی است نباید هزینه بسته بندی آنقدر زیاد باشد كه بهای فروش كالا را نسبت به كالاهای مشابه غیرقابل رقابت كند. باید طوری طراحی شود كه دسترسی به كالا راحت و به راحتی قابل حمل باشد، به خود كالا لطمه نزند و مطابق با استانداردها، مقررات بازار و كشور مورد نظر باشد. مواد مصرفی، قابل بازیافت باشد، تولید آشغال نكند و به محیط زیست لطمه نزند. (در كشور آلمان مدتها است جنبشی به نام «تفكر سبز» برای كنترل بسته بندی در برابر آسیب به طبیعت به وجود آمده است) بسته بندی باید طوری باشد كه قابلیت هدیه دادن را داشته و باشرایط آب وهوایی كشور مورد نظر همگون و هماهنگ باشد، اوزان كشور هدف را در نظر داشته باشد و فرهنگ و سلیقه و عادات خریداران در نظر گرفته شود و با ساختار بازار خرده فروشی سازگاری داشته و سطح درآمد و قدرت خرید مشتریان را در نظر داشته باشد. تركیب صفات ظاهری بسته تداعی كننده مشابهت و تلقین كننده كیفیت برتر و رنگ آمیزی و اشكال و خطوط و رنگ و طرح مبین خواص كالا باشد. مواد تشكیل دهنده كالا را اعلام و مخابره و آنالیز محصول را ذكر و نحوه مصرف رابیان كند. چنانچه خطراتی درمورد مصرف وجود دارد ذكر كند و شرایط نگهداری و تاریخ مصرف و تاریخ تولید و قیمت و اندازه و حجم وزن و ارتفاع را بنویسد و براحتی و با كمترین كوششی قابل رؤیت باشد.

طراحی بسته بندی

به طور كلی در بسته بندی محصولات دو جنبه عمده زیر مورد توجه قرار می گیرد: ۱- كاربردی بودن ۲- جذابیت. جنبه كاربردی بسته بندی، ناظر بر ویژگی هایی مثل حفاظت از محصول، سهولت استفاده از محصول و سهولت جابه جایی محصول است. جذابیت بسته بندی بر زیبایی شكل و رنگ و نوشتار آن دلالت می كند.طراح باید ابتدا تمام اطلاعات لازم درباره محصول، بازار، رقبا و كارفرما و ... را به دست آورد. این اطلاعات شامل بودجه، زمان لازم برای انجام و اتمام كار و موضوعات فنی و مقررات قانونی و اهداف طراحی و استراتژی بازاریابی و خصوصیات برجسته محصول است كه آن را از بقیه متمایز می كند. طراح با مطالعه نشریات و گزارشهای تخصصی و پرس و جو، از خرده فروشی ها و ... به جمع آوری و تحقیق می پردازد. وی باید بداند چه تعداد جعبه باید تولید شود و ماشین های موجود در چه شرایطی هستند. بالاترین سرعت مناسب تولید چیست و تناسب آن با تولید سالانه چگونه است؟ طراح بسته بندی باید با توجه به توان اقتصادی مصرف كنندگان، بسته بندی را طراحی كند. برای مثال برای خانواده های كم درآمد كه وجه اقتصادی مهم است، در نظر گرفتن بسته بندی با سایر خانواده مناسب تر است یا با توجه به تغییر الگو و سبك زندگی در بعضی جوامع كه تعداد افراد خانواده كم می شود ارائه بسته بندی هایی كه نیاز دو نفر را تأمین كند مورد استقبال خواهد بود. طراح حرفه ای بسته بندی باید توان تحلیل دقیق خصوصیات فرهنگی كشورها و بازارهای خرد و كلان را داشته و دارای ویژگی های خاصی باشد. وی علاوه بر اینكه باید دركی قوی از حجم و فرم داشته و باید گرافیست قابلی نیز باشد و در مورد تكنولوژی تولید و مواد مورد استفاده در صنعت بسته بندی، آگاهی كامل داشته باشد زیرا این آگاهی باعث ارائه طرح های عملی و اقتصادی و ابتكاری خواهد شد. در طراحی بسته بندی باید به نكات زیر توجه كرد:

هویتمندی: این اصل به قدری مهم است كه بیشتر شركتها سالها طرح كالا را ثابت نگه می دارند. چون طرح منحصر به فرد آن از لحاظ نام، مارك تجاری و ویژگی های طرح موجب تمایز محصول شركت از رقبا می شود و در حافظه بلندمدت مشتریان جای گرفته می گیرد. از این رو در طراحی اولیه باید دقت لازم را كرد تا بعدها نیاز به تغییر نباشد و خدشه ای بر ارتباط بصری خریداران با محصول وارد نشود.

اجزا و حفاظت و دسترسی:

هدف اصلی از تهیه بسته، حفظ و نگهداری خواص محصولات و دسترسی راحت به محتویات داخل بسته است. به علاوه هر یك از عوامل توزیع و مصرف نیز از بسته بندی انتظاراتی دارند،برای مثال خرده فروشان بسته بندی را نیاز دارند تا براحتی در معرض دید و نمایش خریداران قرار گیرد و یا در اندازه های متفاوت باشد تا با قدرت خرید مشتریان گوناگون متناسب باشد. مصرف كنندگان نیز نوعی از بسته بندی را می پسندند كه براحتی قابل حمل باشد و براحتی به محتویات آن دسترسی پیدا كنند.

مقرون به صرفه:

هزینه بسته بندی نباید قیمت تمام شده محصول را به حدی بالا ببرد كه تعداد قابل توجهی از مشتریان از خرید محصول منصرف شوند.

طراحی گرافیكی بسته بندی

گرافیك بسته بندی به سه موضوع اصلی فرم، رنگ و انتخاب خط مناسب مربوط می شود. طراح در انتخاب این سه موضوع اصلی باید به تفاوتهای فرهنگی بین جوامع و گروههای مختلف جامعه توجه كند، برای مثال بچه ها بیشتر از هر چیز به رنگ توجه می كنند در صورتی كه مردان بیشتر به شكل دقت می كنند.

رنگ:

رنگ از دوران باستان مورد توجه و تحقیق بوده است. در عصر حاضر نیز رنگ در فرهنگ های مختلف دارای مفاهیم گوناگون است. به طوركلی می توان گفت رنگ مشكی در سالهای اخیر به دلیل عمیق بودن و خنثی بودن با اینكه سمبل اندوه است در بسیاری از بسته بندی های لوكس مانند عطریات و ... استفاده می شود كه درواقع یك نوع حس اشرافی را القا می كند. رنگ سفید احساس خنكی، معصومیت، صداقت و پاكی را القا كرده و بخصوص وقتی با رنگ آبی بیاید تركیب مناسبی را ارائه می كند. سبز آرام ترین رنگ هاست و در هیچ جهتی حركت نمی كند و سمبل فرهنگ بورژوازی است كه بی حركتی را تداعی می كند. درواقع سبز، امید زندگی است و آبی مملو از تفكر و جدیت است. سرخ علامت شادی، نیرو، قدرت مردانگی و تحرك است. هم جدیت و هم وقار و مهربانی را القا می كند و هر چه تیره تر می شود جدی تر و عمیق تر و جسمانی تر می شود و در حالت صورتی رمانتیسم و خجالتی بودن را القا می كند. نارنجی رنگی زنانه است كه زندگی روحانی درونی را القا می كند كه هر چه تاریك تر می شود بشر را بیشتر به سمت بی نهایت می خواند. زرد پر سر و صداترین و خیره كننده ترین و پردوام ترین رنگ است و برخلاف آبی عمق را القا نمی كند. بنفش اندیشه ای متفكر و عرفانی و رازگونه را القا می نماید.

فرم:

اشكال مكعب و چهارگوش به دلیل قابلیت نشان دادن مناسب ترین فرم بسته بندی است. همچنین این فرم در قفسه براحتی كنار هم قرار می گیرند. در طراحی فرم، اندازه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مثلاً شیشه های كوچك عطر، احساس با ارزش بودن را القا می كند.

طراحی خط:

یك طراح بسته بندی باید زوایه دید جامعی نسبت به خط داشته باشد كه توانایی و تجربه چشم هایش در تشخیص این موضوع در نشریات و پوسترها و علائم خیابانی ناشی می شود. هر نوع از بسته بندی، نوع خاصی از خطوط را طلب می كند. مثلاً در جعبه های شیرینی و شكلات باید حروف نرم و كشیده استفاده شود تا حالتی باریك و زیبا داشته باشد. در جعبه های دیسك های كامپیوتر از حروف محكم استفاده می شود كه دوام را تداعی می كند. در مورد محصولاتی كه خواندن اطلاعات آنها ضروری است مثلاً داروها، خوانا بودن حروف مهم است و در نهایت برای بچه ها انتخاب حروف درشت مطلوب تر است. نتیجه: اهمیت كار روی بسته بندی، بارها و بارها اثبات شده است. در مواردی، بخصوص آنجا كه ارزش افزوده شركت از راه بسته بندی ایجاد می شود - مثل صنایعی كه برپایه مونتاژ شكل می گیرند - به صورت عینی، اثرات بسته بندی قابل رؤیت است. در مواردی پیش آمده كه با به كار بردن شیرینگ برای كالایی كه درشركتی مونتاژ می شده، تقاضا در ماه اول صددرصد افزایش یافته است.

نتیجه گیری :

با توجه به زیان های فراوان نوشابه های گازدار و توجه بیشتر مردم به ماالشعیر و همچنین بازار گسترده این محصول در داخل و خارج از کشور و بر اساس مطالعات صورت گرفته و برآورد های مالی انجام شده بر روی شرکت های تولید کننده ماالشعیر می توان نتیجه گرفت که در صورت بهره جویی از نیروی متخصص و همچنین تامین منابع مالی و در پی آن بهره جویی از دستگاهها و ماشین آلات کلاس A جهانی این شرکت می تواند از سودآوری فراوانی برخوردار باشد و همچنین اشغال زایی مناسبی را نیز به همراه داشته باشد .