1- اقلیم مورد نظر برای احداث یک مزرعه جدید.
2- درنظر گرفتن شرایط و امکانات مکان انتخابی .
3- شکل شروع و روش های پرورش.
4- امکانات تأسیساتی مورد نیاز
5- نوع سیستم مدیریت پرورش
6- مجوز
7- سوددهی
1- اقلیم مورد نظر برای احداث یک مزرعه شترمرغ
با توجه به شرایط اقلیمی بسیار مناسب ایران برای احداث مزارع تولیدی ما هیچگونه محدودیتی از نظر شرایط آب وهوایی نداریم ولی ترجیحا" حاشیه کویر( استان های مرکزی کشور ) از اولویت بالاتری برای تولید و پرورش برخوردار هستند به طوری که از نظر تأسیساتی کارهای اجرایی کمتری داریم و زمان رساندن سن پرنده به کشتار هم زودتر می باشد و با توجه به اراضی بایر و غیرقابل استفاده ای که ما در اقصی نقاط کشور داریم که هیچگونه استفاده دیگری از آنها نمی توان کرد. می توانیم این زمین ها را با کمترین هزینه تبدیل به یک مزرعه شتر مرغ بکنیم .
2- در نظر گرفتن شرایط و امکانات انتخابی
باید به این نکته توجه داشت که از امکانات موجود نهایت استفاده را نمود واز هرگونه هزینه اضافی و سلیقه ای خودداری کرد به طوری که توصیه می شود در صورت نداشتن مکان مناسب ، کمترین هزینه را برای خرید مکان اختصاص داد، چون که از ناکارآمدترین مکان ها ( زمین ها) را می توان برای این مورد استفاده کرد و حتی برخلاف دام های دیگر که تخریب مراتع دار دربردارند با توجه به نوع سیستم پرورشی ( بسته ) می توان درکنارآن احیاء مراتع را هم داشت.
نکته ای دیگر که باید به آن توجه کرد آن است که حتی می توان از ساختمان های نیمه تمام یا دامداری های متروکه ، که در حال حاضر بدون استفاده می باشند با تغییر کاربردی آنها زمینه را برای رشد این صنعت در نظر گرفت و برخلاف آنچه تصور می شود که شتر مرغ را فقط در زمین های بزرگ و وسیع می توان پرورش داد، پرورش و تولید آن در باغات نیز امکان پذیر است.
با توجه به وسعت بسیار زیاد مزارع و پراکندگی آن در کشور و نیز استفاده بهینه از مزارع کوچک و باغات کشاورزی این امکان وجود دارد که با تولید و پرورش شترمرغ در جهت بهبود اقتصاد خانوارهای روستایی گام های مؤثری برداشته شود.
3- شکل شروع و روش های پرورش
1-3- چرخه کامل
حالتی که یک مزرعه تمام تجهیزات و امکانات یک واحد کامل را داشته باشد که این موارد شامل جایگاه نگهداری پرنده های مولد ، جایگاه نگهداری پرنده های پرواری ، تجهیزات انکوباسیون و جوجه کشی می باشند در چنین شرایطی تعدادی پرنده به عنوان مولد در مزرعه نگهداری می شود که هدف از آن تولید تخم توسط پرنده های مولد می باشد که پس از انتقال به دستگاه جوجه کشی و تبدیل به جوجه جایگاه مخصوص را نیازمند می باشد. از طرف دیگر تعدادی پرنده پرواری در مزرعه نگهداری می شود که تا سن مشخصی بسته به شرایط پرنده برای کشتار فرستاده میشود البته یک مزرعه می تواند با داشتن یک کشتارگاه کوچک ( با رعایت استانداردها ) این امکان را فراهم کند که کشتار را هم نیز خود انجام دهد. لازم به توضیح می باشد داشتن چنین مزرعه ای مساحت زیادی را در بر می گیرد زیرا باید بین تمام قسمت های یاد شده استاندارد فاصله رعایت شود و نکات بهداشتی را در نظر گرفت که علاوه بر سرمایه گذاری زیادتری نسبت به بقیه روش ها ، مدیریت واحدی را نیازمنداست.
2-3 – پرورش مولد
برخی از مزرعه داران پرنده مولد پرورش داده و با فروش پرنده یکروزه یا تخم نطفه دار نیاز مزارع دیگر را تأمین می کنند که در این مزارع همان طورکه توضیح داده شد باید ابعاد زمین این اجازه را به شما بدهد که بتوانید قسمت های مختلف از جمله محل نگهداری مولدها ، ساختمان جوجه کشی و ........ را داشته باشد.
3-3 – پرواربندی
با توجه به اینکه جوجه ها در سن خاصی خریداری شده و تا زمان کشتار نگهداری می شوند و فضای کمتری نیازمند است که با توجه به تقاضای بازار نسبت به فرآورده های شتر مرغ و قیمت تمام شده آن ، قیمت تعیین می گردد.
4-3- تجهیزات جوجه کشی
ممکن است فقط بخواهید تجهیزات جوجه کشی داشته باشید که دراین صورت می توان با داشتن یک سیستم جوجه کشی چنین واحدی را راه اندازی کرد که البته نسبت به روش های یاد شده دیگر فضای کمتری نیازمند است. لازم به توضیح است کار با دستگاه جوجه کشی یکی از مهمترین و حساس ترین مراحل تولید می باشد به طوری که برای انتخاب دستگاه رعایت برخی اصول تعیین کننده سود نهایی می باشد که در زیر به برخی ازآنها اشاره می شود:
الف – ظرفیت دستگاه که با توجه به شرایط منطقه ای تعیین می شود.
ب ) مشخصات سیستم با توجه به چگونگی چرخش تخم ها .
ج ) سیستم اعلام خطر در صورت قطعی برق.
د ) چگونگی تهویه هوا
ه) چگونگی تعیین رطوبت نسبی و حرارت در جاهای مختلف و حساسیت آن .
در پایان لازم می دانیم این نکته را متذکرشویم که برای هزینه های خریداری شده دستگاه جوجه کشی هرگونه صرفه جویی غیرمنطقی عواقب بدی را به دنبال دارد و جایز نمی باشد که دراین مورد خواسته باشیم کاهش هزینه داشته باشیم.
در پایان لازم می دانیم این نکته را متذکرشویم که برای هزینه های خریداری شده دستگاه جوجه کشی هرگونه صرفه جویی غیرمنطقی عواقب بدی را به دنبال دارد و جایز نمی باشد که دراین مورد خواسته باشیم کاهش هزینه داشته باشیم.
4- نوع سیستم پرورشی مدیریت
سیستم های مدیریتی پرورش به 3 دسته تقسیم بندی میشوند:
1-4 – سیستم متمرکز( بسته )
دراین سیستم پرنده ها در یک فضای محدود نگهداری می شوند و تغذیه آنها به صورت غذای آماده می باشد که انواع اقسام مواد معدنی و ویتامین ها در اختیار آنها قرارمی گیرد.
جوجه کشی دراین سیستم به صورت مصنوعی و به وسیله دستگاه جوجه کشی انجام می پذیرد که در این شرایط کارگر مزرعه تخم ها را ازمکان های تعیین شده برای تخمگذاری جمع آوری کرده و سپس آنها را با توجه به ظرفیت دستگاه در مدت زمان معین انتقال می دهند. با توجه به نوع سیستم پرورشی رعایت موارد بهداشتی از اهمیت زیادی برخوردارمی باشند.
2-4- سیستم باز
دراین روش پرندگان درمناطق وسیعی در فضای باز آزاد هستند و تغذیه آنها به صورت طبیعی انجام می گیرد که در چنین شرایطی به فضای وسیعی با پوشش گیاهی مناسب نیازمند هستیم که این وضعیت در تمام کشورها میسرنمی باشد.
انتخاب نوع سیستم بستگی به شرایط اقلیمی و فضای قابل دسترسی وامکانات محلی می باشد تا جایی که برای استفاده ی بهینه ازکلیه امکانات موجود ممکن می باشد هر سه سیستم را با هم تلفیق کرد.
3-4- سیستم نیمه متمرکز
که تلفیقی از 2 روش فوق ( بسته و باز) می باشد.
5- ساختمان ها و تجهیزات مورد نیاز
با توجه به اقلیم هرمنطقه و امکانات موجود طراحی های مختلفی را می توان در نظر گرفت و ازامکانات منطقه ای حداکثر استفاده را کرد به طوری که به عنوان مثال از شاخ و برگ درختان برای سقف سایبان می توان استفاده نمود و در نهایت به این نکته توجه کرد که هدف کمترین هزینه با در نظر گرفتن کیفیت می باشد نه سلیقه های شخصی که برای شروع هیچگونه توجیهی ( اقتصادی ) ندارد. لازم به توضیح است که در استان های مرکزی کشور به دلیل شرایط خاص، رشد جوجه ها تا 20% افزایش داشته و به علت درصد ناچیز رطوبت در این مناطق جوجه کشی بسیار مناسب می باشد. از سوی دیگر ازنظرهزینه ، در چنین مناطقی هزینه های تأسیساتی تا 30% کاهش می یابد، زیرا می توان در ساخت سازه ها از ساده ترین مصالح درمنطقه استفاده نمود. همچنین درساختار محل نگهداری پرنده ها از مصالح ساده مانند کاهگل و چوب استفاده نمود زیرا هم هزینه کمتری دارد و هم عایق می باشد و از هزینه های جنبی می کاهد.
گردشگاه و فضای سقف در سنین مختلف برای جوجه ها ، پرنده های جوان ، پرنده های
مولد ، بسته به سیستم پرورشی و اقلیم دارای طراحی های متفاوتی می باشد به طوری که به عنوان مثال برای جوجه ها کنترل دما و جایگاه نگهداری آنها متناسب باشد و طراحی یک مزرعه به شکلی باشد که حرارت روزانه پرسنل جهت انجام کار به راحتی فراهم باشد و درعین حال سبب کاهش آلودگی و انتقال بیماری ها بشود به طوری که از جایگاه جوجه ها به طرف شترمرغ های بالغ و نیز از پرندگان سالم به طرف پرندگان مریض باشد.
برای محوطه دورتادورهم می توان از احصار توری شکل با ضخامت و چشمه مناسب استفاده نمود. البته ذکراین نکته که به غیراز قفس کشی از هر روش دیگری که سلامت پرنده و بهداشت عمومی رعایت شود می توان استفاده نمود. همچنین این پیش بینی را برای کشتارهای اضطراری در نظر گرفته و وسایل مورد نیاز را تعبیه کرد به طوری که اگر درصورت سهل انگاری جراحتی وارد شود که نیاز به کشتار باشد. وسایل مورد نیاز موجود باشد.
6- مجوز
برای اینکه اشخاص بدانند چه نوع مجوزهایی برای احداث مزرعه شترمرغ لازم است باید با مراکز مرتبط از جمله معاونت امور دام سازمان جهاد کشاورزی یا معاونت امور دام بخش طیور، سازمان دامپزشکی و سازمان های مرتبط با پرورش شتر مرغ مشورت کرده لازم به توضیح می باشد هیچگونه محدودیتی برای صدور مجوز احداث مزرعه وجود ندارد، ولی باید به این نکته توجه نمود که مکان پیشنهادی شرایط لازم را برای اخذ مجوز داشته باشد.
7- سوددهی
البته بازدهی کلی یک مزرعه با فاکتورهای متفاوتی از جمله میزان تولیدمثل ، نژاد ، تغذیه ، بهداشت ، عوامل محیطی و طراحی مزرعه بستگی دارد که اقلیم مناسب هم یکی از این فاکتورها است. به عنوان مثال درمورد سن کشتارپرنده پرواری تجربه ای که در مزرعه به دست آوریم مهیا کردن پرنده در نه ماهگی برای کشتار است که این رکورد علیرغم اینکه می تواند کمتر هم شود. می تواند ما را در بازارهای رقابت جهانی به شکل چشمگیری موفق کند و این نکته که حتی 1 روز هزینه کمترو رساندن سن پرنده به کشتاریا رکورد بالا در تولید مثل ( جوجه آوری ) می تواند در سوددهی پایانی مثمرثمر باشد، باید در نظر گرفته شود.
صحبت نهایی
با رعایت موارد ذکرشده که مکان مناسب و طراحی لازم از اولویت بالاتری برخوردار است با انتخاب پرنده مورد نیاز مطابق با شرایط موجود و به طور کلی تولید و پرورش بر پایه اصول فنی استانداردهای تعیین شده می توان در این صنعت به کامیابی رسید و بهترین توصیه ای که می توانیم داشته باشیم این است که با مزرعه داران از دیگر مناطق ملاقاتی داشته باشیم و پی ببریم که آنها محصولاتشان را چگونه و به چه قیمتی به فروش رسانده و تقاضاهای منطقه ای را بررسی کنیم و این نکته را هم در نظر داشته باشیم که هیچ حرفه ای بدون بازاریابی به عنوان بخشی از برنامه های کلی مدیریت نمی تواند نتیجه دلخواه را داشته باشد.
درمورد مطالب ذکرشده سعی براین است کلیات اصولی که یک مزرعه دار برای شروع باید به آن توجه کند، مد نظرگرفته شود که واضح می باشد اگرخواسته باشیم به طور کارشناسانه به هر کدام بپردازیم از حوصله این مقاله در مجله نمی گنجد ولی با این حال می توان کمک بسیار خوبی برای افرادی باشد که می خواهند وارد این صنعت بشوند. باز هم این مطلب را متذکرمی شویم مطالب یاد شده در حد بضاعت اطلاعات بوده و هر گونه انتقادی را با دیده باز پذیرا هستیم .
در پایان امید است که افرادی که وارد این صنعت می شوند با مشاوره صحیح وارد شده که دراین صورت هم سرمایه خود را تضمین کرده اند وهم می توانند در رشد وشکوفایی جامعه قدم مثبتی بردارند و هم بهره وری لازم را داشته باشند.