دانلود طرح توجیهی پرورش شترمرغ 600 راسی

خلاصه طرح:

هدف:

طرح پیشنهادی به منظور ایجاد بیش از 150 فرصت شغلی مستقیم و غیر مستقیم از طریق تاسیس یک مرکز پرورش شتر مرغ مولد با ظرفیت 600 قطعه و 12000 قطعه شتر مرغ پرواری میباشد.

نیازهای اساسی طرح:

به منظور اجرایی شدن طرح نیاز به حداقل یکصد ویک هکتار زمین بوده که متقاضی میبایست براساس موافقت اصولی شماره 98519/12/102 مورخ 19/7/1389 با شماره پرونده 167/ش از طرق منابع طبیعی شهرستان اقدام به تائید و دریافت زمین مد نظر از اراضی ملی شهرستان مشهد واقع در 2 کیلومتری شهر طوس اراضی نجم که مناسب این امر تشخیص داده شده است نموده وپس از دریافت پروانه تاسیس اقدام به ساخت تاسیسات مرکزی وساختمانها و خرید ماشین آلات وتجهیزات وخرید شترمرغ مولد و بهره برداری از طرح نموده که شرح مفصل آن خواهد آمد.

تولیدات طرح:

 بطور خلاصه تولید تخم شترمرغ بارور به تعداد  29000 عدد جوجه یکروزه   قطعه جوجه سه ماهه  12131 قطعه و شترمرغ پروارشده قابل کشتار  1206 تن پوست 12000 مترمربع

سود عملیاتی طرح:

21367 میلیون ریال و دوره بازگشت سرمایه 4.5 سال

21367 میلیون ریال و دوره بازگشت سرمایه 4.5 سال

جانورشناسی و خصوصیات شترمرغ

شترمرغ حیوانی است مهره دار(Phylum Choroata) و از رده پرندگان (Class Aves Birds)، خانواده شترمرغیان(Struthioniformes) و جنس شترمرغ (Ostrich) می باشد. شترمرغ از جمله بزرگترین پرندگان(Ratites) بوده و حیوانی است که به سرعت می دود و طول گام آن به 5 متر نیز می رسد. گردنی دراز، پاهایی قوی، سر کوچک، فاقد دندان، همه چیز خوار،بالهای کوچک و بلند بودن مژه ها از خصوصیات دیگر این حیوان است. شترمرغ و پنگوئن پرنده هایی هستند که قدرت پرواز ندارند ( شترمرغها به علت نداشتن ستون فقرات و نبودن محلی برای چسبیدن ماهیچه های پرواز نمی توانند پرواز کنند). استخوانهای شترمرغ توخالی و ساق پا کورتکس ضخیمی دارد و در پای خود دو انگشت دارد و جناغ سینه آن فاقد تیغه (Keel) می باشد. پرهای قسمت سر و گردن و پا کم، نرم و بدون ساقه بوده که به پرهای غیر اصلی معروف است. شترمرغ فاقد چینه دان بوده ولی پیش معده آن به عنوان مخزن ذخیره غذا و دارا بودن غده های ترشحی فراوان (300 عدد) باعث هضم غذا و ورود آن به سنگدان می شود. سنگدان با داشتن عضلات قوی و انقباضات زیاد باعث هضم بیشتر غذا شده و غذا به روده ها وارد می شود. روده کوچک حدودا 6 متر طول دارد و طول روده بزرگ 3 برابر روده کوچک است (سکوم 1 متری و کولون 15 متری ). بنابراین وجود روده های طویل باعث می شود مدت زمان عبور غذا طولانی باشد ( 40-36 ساعت )، به طوریکه حیوان مقدار بسیار زیادی از انرژی خود را از تخمیر میکروبی غذا در روده بزرگ بدست می آورد.  شترمرغ دارای قلبی بزرگ و کامل به وزن 800 گرم بوده و دستگاه تنفس آن به شکل کیسه هوایی بوده و هر شش پرنده حدود 5 کیسه هوایی دارد. شترمرغها از کیسه های هوایی برای کاهش دمای بدن از طریق نفس نفس زدن استفاده می کنند. تعداد تنفس نرمال 12-7 دم در دقیقه می باشد.منقار شترمرغ 15-12 سانتی متر طول دارد و سوراخهای بینی در جلوی منقار قرار دارند.  شترمرغ فاقد کیسه مثانه بوده و دستگاه تناسلی در شترمرغ نر شامل دو بیضه و یک آلت تناسلی در کلوآک می باشد و دستگاه تناسلی ماده شامل یک تخمدان منفرد همراه با یک کلیتوریس کوچک در کلوآک شکمی می باشد. تشخیص جنسیت جوجه ها بسیار مشکل و وقت گیر است ولی در 8-7 ماهگی قابل تشخیص است. از نظر ظاهری تشخیص جنس نر از ماده به شرح  زیر می باشد:

مقایسه نر و ماده

چشم : چشم ماده ها کوچکتر از نرهاست.  رنگ دم : در نرها سفید است.  رنگ پرها:  در ماده ها خاکستری است و نرها پرهای بیشتری دارند.  رنگ پاها:  در نرها قرمز و در ماده ها خاکستری است.  تقسیم بندی شترمرغ به صورت زیر است:... 1- شترمرغ آفریقای جنوبی (گردن آبی): محل زندگی آن در زیمباوه و نامیبیا بوده و پرهای زیادی داردو جوجه های مقاوم تری داشته و درصد تولید تخم کمتر ولی درصد زنده مانی بیشتری دارد. مشخصات کامل آن در جدول بعدی آمده است.  2- شترمرغ آفریقای شمالی (گردن قرمز): این شترمرغ ها قدی بلند داشته و تولید گوشت در آنها بیشتر و بلوغ آنها دیرتر و تولید تخم در آنها کم می باشد.  3- شترمرغ سومالی: به آنها گردن آبی هم گفته می شود. دامنه پرورش آنها کم بوده و در کنیا و اتیوپی نگهداری می شوند.  4- شترمرغ آفریقای شرقی: گردنی قرمز داشته که محل زندگی آن تانزانیاست و در ایالات متحده به صورت وسیع پرورش داده می شود.  5- شترمرغ اهلی (گردن سیاه): حیوانی مطیع بوده و تولید تخم در آنها بالاست، اما تولید جوجه ضعیف و با جثه کم و تولید کم گوشت از معایب آنهاست.  ویژگی شترمرغ گردن آبی (آفریقایی)

وزن: 110 تا 130 کیلوگرم در 13-10 ماهگی تولید تخم: 70-30 عدد در سال ( از اسفند تا آذر) ولی در سال اول 20-10 عدد که در 7 سالگی به 70 عدد می رسد.  قد: 2/1تا 5/2 متر رشد: 30-25 سانتی متر در ماه  سرعت حرکت: 60 کیلومتر در ساعت( به مدت 20 دقیقه) جوجه تولیدی در سال: 45-20 جوجه  سن بلوغ نر: 30-18 ماهگی دوره انکوباسیون: 42 روز  سن بلوغ ماده: 24-18 ماهگی زمان کشتار: 13-11 ماهگی  نسبت نر به ماده: 25 تا 40 درصد* وزن تخم: 5/2-2/1 کیلوگرم  چرم: 5/1-3/1 متر با کیفیت عالی تعداد پرها: 50-45 عدد  گسترش جغرافیایی: سرتاسر جهان گوشت تولیدی: 80-75 کیلوگرم  گوشت: قرمز، سدیم و کلسترول کم، آهن فراوان زمان پختن گوشت: 2-5/1 ساعت  *هردو شترمرغ ماده با یک شترمرغ نر، یک گله را بوجود می آورند که به آن Trioمی گویند.  خصوصیات یک شترمرغ خوب: .. 1- دائم در حال حرکت باشد.  2- عدم پر ریزی و راست بودن ناخن پاها.  3- عدم مشاهده ترشحات بینی و چشم، همراه با گردنی راست و در حال حرکت.  4- شترمرغها در هوای بارانی ترجیح می دهند که در زیر باران بوده تا اینکه به زیر سرپناه بروند.  5- شترمرغ در هر ماه 10 اینچ رشد می کند که در پایان سال اول به 115-110 کیلوگرم می رسد.  6- طول بدن نر در زمان بلوغ 9-6 فوت و در ماده ها 6-5/5 فوت است.

آشنایی بیشتر با فراز و نشیب های صنعت پرورش شترمرغ

چشم‌های شترمرغ از مغزش بزرگ‌تر است! این توصیفی است از پرنده‌ای که آن را دام فردا نام نهاده‌اند.

بیش از 20 میلیون سال پیش، اسلاف شترمرغ‌های امروزی در کمربند وسیعی که از اسپانیا در غرب آغاز و در طول کرانه‌های شمالی دریای مدیترانه استقرار یافته و به چین در شرق ختم می‌شد، ساکن بوده‌اند. تنها یک میلیون سال از زمانیکه شترمرغ‌ها به آفریقا مهاجرت کرده و در شمال شرقی و جنوب این قاره اقامت گزیدند می‌گذرد. توجه انسان به شترمرغ و محصولات آن تقریباً به7500 سال پیش برمی‌گردد.  اولین اثری که حاکی از وجود شترمرغ در صحراها بوده سنگ منقوشی است که شکار شترمرغی را توسط یک پلنگ یا یوزپلنگ به تصویر کشیده است (در حدود 500 سال قبل از میلاد). مصریان باستان از پر و بال متقارن شترمرغ به عنوان سمبل عدالت و از تخم‌هایش برای مصارف دارویی استفاده می‌کردند. فرعون از بادبزن ساخته شده از پرهای شترمرغ در سفرهایش به سرزمین‌های دور استفاده می‌کرد. بیشه‌نشین‌ها از تخم‌های خالی شترمرغ برای حمل و نگهداری آب استفاده می‌کردند که این عمل در نامیبیا به‌صورت تصویری بر روی تمبرهای پستی ترسیم و منتشر شده است. برخی از قبایل عرب شترمرغ‌ها را به‌عنوان غذایی و نیز برای مصارف پوشاک شکار می‌کردند. قدمت پوست‌های تخم شترمرغ مزین به فلزات گرانب‌ها که بعنوان جام‌های پایه‌دار تشریفاتی استفاده می‌شد به دوران عصر تاریکی و حتی قبل از قرون وسطی برمی‌گردد. علاقه جدی به پرورش شترمرغ از حدود سال 1860 به بعد متداول گشت. منطقه لیتل‌کارو در اطراف شهر ادشورن آفریقای جنوبی به مرکز صنعتی پرورش صنعتی پرورش شترمرغ تبدیل شد و از سال 1870 به بعد در پی تقاضاهای مکرر اروپاییان در زمینه‌های شترمرغ، توسعه زیادی پیدا کرد.  نسل‌شترمرغ‌ها منقرض شده بود اگر....  امروزه بیش از 80 درصد شترمرغ‌ها در باغ‌وحش‌ها و مزارع نگهداری می‌شوند، در صورتیکه برای اهلی کردن شترمرغ‌ها اقدامی انجام نمی‌گرفت شاید نسل آنها تاکنون منقرض شده بود. در حال حاضر مزارع پرورش شترمرغ در کشورهای گوناگون پراکنده شده‌اندو در حال گسترش روزافزون هستند. پرورش شترمرغ صنعت جدیدی که رو به توسعه است  شترمرغ جزو پرندگان است، اما پرواز نمی‌کند. پرورش شترمرغ صنعت جدیدی است که در سال‌های اخیر در جهان رو به توسعه است. عمر آن حدود 60 ـ 50 سال و محل زندگی آن آفریقاست، لذا آب و هوای گرم و خشک را به خوبی تحمل می‌کند ولی در سایر اقلیم‌ها از سرد تا گرم نیز می‌تواند زندگی کند. شترمرغ یکی از بزرگترین پرندگان جهان است که به لحاظ سودآوری بالا در مقابل هزینه پایین تولید در برخی کشور‌ها از جمله کشور‌های آفریقای جنوبی و چین و تولیدکنندگان بسیاری را به خود جلب کرده است.  در حال حاضر به دلایل صنعتی پرورش این پرنده ارزشمند مورد توجه بسیاری از پرورش دهندگان در سایر نقاط جهان قرار گرفته است.  پرورش شتر مرغ چند سالی است که در کشور رواج یافته است. از حدود هشت سال پیش تاکنون تکثیر و پرورش این پرنده مورد استقبال متقاضیان بسیاری قرار گرفته که با گذشت زمان و به دلیل سودآوری این تولید، تعداد آن‌ها نیز در حال افزایش است.  اکنون حدود 450 مزرعه کوچک و بزرگ پرورش شترمرغ در کشور وجود دارد که از این تعداد 25 مزرعه صنعتی و بقیه غیرصنعتی هستند و در کشورمان همچنین یک تعاونی سراسری پرورش شترمرغ وجود دارد که کار اتحادیه را انجام می‌دهد.

شترمرغ یکی از پرندگانی است که به دلیل قابل استفاده بودن بسیاری از اعضای آن از جمله پوست، گوشت، پر، تخم در چند سال اخیر جایگاه ویژه‌ای را در بین تولیدات دام و طیور کشور‌ها و از جمله کشور ما پیدا کرده است. بر خلاف اینکه شترمرغ به صورت وحشی در مناطق بسیار گرمتری از کانادا و اروپا زندگی می‌کند، ولی در حال حاضر پرورشاین پرنده در چنین مناطقی نیز امکان‌پذیر شده است. شترمرغ بالغ به راحتی درجه حرارت منهای 15 تا بعلاوه 56 درجه سانتیگراد را تحمل می‌کند.  با توجه به مطالب گفته شده می‌توان ادعا کرد که قدرت سازگاری بالای این پرنده با محیط ، پرورش شتر مرغ را برای متقاضیان آسان‌تر می‌کند. تنوع آب و هوایی کشورمان به گونه‌ای است که به آسانی می‌توان مکان‌هایی حتی با شرایط ایده‌آل برای پرورش شترمرغ جست‌وجو کرد. در کشورمان این پرنده برای اولین بار در 18 ماهگی به تخم می‌آید و این توانایی را تا 35 الی 40 سالگی حفظ می‌کند و با گذاشتن 40 تا 80 و گاها تا 100 تخم در فصول تخم‌گذاری جزو یکی از پر زاد و ولدترین احشام صنعتی قرار گرفته است.  در مقایسه گوشت شترمرغ با گوشت گاو چنین گفته‌اند که گوشت شترمرغ چهار برابر گوشت گاو است به این ترتیب که دوره بارداری و زایش گاو حدود 9 ماه است در صورتی که دوره متولد شدن جوجه شترمرغ 42 روز به طول می‌انجامد و یک گاو در طول یک سال یک راس گوساله تولید می‌کند در حالی که شترمرغ 40 عدد جوجه تولید دارد.  چرم شترمرغ هم ردیف پوست کروکودیل و مار به شمار می‌آید  یکی از مهمترین دلایل توسعه پرورش شترمرغ در کشور‌ها استفاده از گوشت آن است، گوشت این پرنده دارای خواص درمانی بسیاریست و می‌تواند در درمان بسیاری از بیماران قلبی و بیمارانی که دارای چربی خون هستند نقش حائز اهمیتی داشته باشد. گوشت این پرنده همچنین دارای آهن بسیار بالایی است و برای افرادی که کمبود آهن دارند و زنان باردار بسیار توصیه می‌شود.  در کنار گوشت شترمرغ، پوست و پر این پرنده نیز دارای مصارف عمده‌ای هستند به طوری که چرم این پرنده به دلیل انعطاف پذیری و مقاوم بودن هم ردیف پوست کروکودیل و مار به شمار می‌آید واز پر و تخم شترمرغ نیز برای کارهای زینتی بسیاری استفاده می شود.  براساس مطالعات صورت گرفته نسبت تبدیل غذا به گوشت و تعداد تولید مثل سالانه شترمرغ از گاو، گوسفند و حتی خوک نیز بیشتر است، با توجه به اینکه پرورش خوک در کشور‌های اروپایی بسیار موفقیت‌آمیز بوده، لذا بدیهی است که پرورش شترمرغ درکشور‌های اسلامی‌با موفقیت بیشتری روبه‌رو شود.  به دلیل نو بودن این صنعت در کشور و آشنا نبودن متولیان امر با پرورش این پرنده، تولیدکنندگان در سال‌های آغازین پرورش شترمرغ با مشکلاتی در جهت توجیه مسوولان روبه‌ رو بودند که خوشبختانه در حال حاضر این شرایط برای آن‌ها بهبود یافته است.  ‌در گذشته ضوابط مورد استفاده در پرورش شترمرغ مرتبط با پرورش مرغ و گاو و غیره بود که اکنون با وجود ضوابط خاص برای پرورش شترمرغ، فعالیت پرورش‌دهندگان نیز آسان‌تر شده است.  به طور متوسط سالانه از هر شترمرغ 50 تا 60 تخم به دست می‌آید، سالانه حدود 15 تا 25 جوجه یک ساله برای فروش آماده می‌شود. هر شترمرغ می‌تواند در سن 10 تا 12 ماهگی به وزن 100 تا 110 کیلوگرم برسد که حدود 30 تا 35 کیلوگرم گوشت خالص از آن کسب می‌شود.  به ازای هر شترمرغی که 50 تخم می‌دهد و از این تعداد نیز حدود 20 جوجه برای پرواربندی بیرون بیاید، در نهایت حدود 600 تا 700 کیلوگرم در سال گوشت تولید می‌شود.  در کل کشور ماهانه 1500 تا دو هزار شترمرغ ماده انتخاب شده است که در یک سال از این تعداد حدود 30 هزار شترمرغ دارای 900 تن گوشت و 30 هزار تخته پوست به دست می‌آید.  متاسفانه برخی به دلیل تصورات نادرست از این صنعت و بدون هیچ گونه مشاوره اقدام به پرورش کردند که در حال حاضر نیز با مشکلات بسیاری مواجه هستند در حالی که به ‌رغم پرسود بودن این صنعت، تخصص و مدیریت مناسب از ضرورت‌های این کار هستند و درغیر این صورت نمی‌توان پیشرفتی در کار حاصل کرد.  باید دید گوشت شترمرغ نسبت به چه گوشتی گران است؟  شاید در مقایسه با قیمت گوشت مرغ این قیمت بالا باشد ولی نسبت به خود شترمرغ این قیمت‌ها قیمت مناسبی است و با توجه به کیفیت این گوشت و خواص دارویی آن به هیچ وجه قیمت بالایی نیست.  ‌مصرف این گوشت نیاز به ذائقه جدیدی ندارد و اگر هر ایرانی ماهانه 50 گرم گوشت شترمرغ مصرف کند محصولات ما تا 10 الی 20 سال آینده به راحتی پیش فروش شده است و با بالارفتن تقاضا تولید نیز افزایش می‌یابد.  برای صادرات گوشت شترمرغ متقاضی خارجی وجود دارد  ولی تولیدکنندگان ترجیح می‌دهند اقلام تولیدی اعم از گوشت و فرآورده‌های گوشتی را در بازار‌های داخلی به فروش برسانند.  تا پایان برنامه چهارم توسعه ایران سومین کشور تولیدکننده شترمرغ در دنیا می‌شود براساس برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی و عملکرد مزارع تا پایان سال 88 (سال پایانی برنامه چهارم توسعه) سالانه حدود 120 تا 150 هزار قطعه شترمرغ پروار تولید خواهد شد که به این ترتیب ایران با این میزان تولید سومین کشور تولیدکننده شترمرغ در دنیا به شمار می‌رود.  پوست این پرنده نیز در داخل کشور بازار خود را دارد، گفت: در حالیکه قیمت پوست خام گاو حدود 15 هزار تومان است، قیمت پوست خام شترمرغ به دلیل زیبایی خاص خود بین 70 تا 90 هزار تومان خرید و فروش می‌شود. سالانه مقادیر زیادی پر برای مصارف تزیین ‌الم‌های عزاداری به کشور وارد می‌شود که با تولید شترمرغ می‌توانیم نیمی‌از این واردات را در داخل کشور تامین کنیم. تخم خام شترمرغ بین چهار تا پنج هزار تومان است که برای مصارف تزئینی به کار می‌رود. با مدیریت صحیح می‌توان دو سال پس از تولید 80 تا 90 درصد سرمایه‌گذاری در این بخش را برگرداند، اضافه کرد: بعد از بازگشت سرمایه تا 25 سال که این پرنده تخم می‌گذارد فقط هزینه‌ها را برمی‌گرداند. مهمترین غذای این پرنده را علوفه، ذرت و کنجاله تشکیل می‌دهد، افزایش قیمت این نهاده‌ها نگرانی چندانی را در پرورش این پرنده ایجاد نمی‌کند.  شرایط اقلیمی در تخم گذاری این پرنده تاثیر بسیاری دارد، هر شترمرغ اگر به قصد تولید پرورش یابد حدود 600 هزار تومان در یکسال برای پرورش دهنده هزینه دارد  قیمت تمام شده شتر مرغ برای پرورش دهنده‌ها نیز هر شترمرغ اگر به قصد تولید، پرورش یابد حدود 600 هزار تومان در یکسال برای پرورش دهنده‌ها هزینه دارد در حالیکه شتر مرغی که برای پرواربندی پرورش می‌یابد در یک سال 360 تا 370 هزار تومان هزینه در برمی‌گیرد و فروش آن بین 80 تا 140 هزار تومان برای پرورش دهنده‌ها سود دارد.  این پرنده به تمام بیماری‌های طیور مبتلا می‌شود ولی قدرت مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد و همچنین روغن شتر مرغ نیز در درمان برخی از بیماری‌های پوستی موثر و علاوه بر این در برخی نقاط دنیا از قرنیه این پرنده نیز برای پیوند به چشم انسان استفاده می‌کنند.  توجه به توسعه پرورش این پرنده علاوه بر اشتغال زایی بالا می تواند با رساندن تولید آن به مرحله صادرات سود سرشاری را نصیب کشورمان سازد.

فضای مورد نیاز شتر مرغ :

شترمرغ شترمرغ‌ها معمولا قدی حدود 2.5 و وزن بین 150 کیلو تا 170 کیلو گرم دارند. این حیوان بزرگترین پرنده روی زمین است که می‌تواند 10 تا 15 دقیقه با سرعت km/h70 بدود. قدرت دید شترمرغ زیاد است به شکلی که می‌تواند تا فاصله حدودkm3.5  را ببیند و حتی می‌توانند اشیاء زیر منقارشان را هم ببینند. عمر شترمرغ طولانی است که به شکل میانگین حدود 50 سال است. در طبیعت این پرنده بین 12 تا 18 تخم در یک دوره تخم گذاری که یک سال است می‌گذارد. ولی در شرایط مصنوعی می‌توان تا 40 تخم با کیفیت از شترمرغ گرفت. بهترین شرایط آب و هوایی برای شترمرغ گرم و خشک است که در ایران دشت‌های فلات ایران یعنی بین آخرین دامنه‌های شرقی زاکروس و دامنه‌های جنوبی البرز و دامنه‌های شمالی کوه‌های فارس تا مرزی کشور می‌باشد. مناطقی مثل تهران، سمنان،‌سبزوار، جنوب خراسان، اصفهان، کاشان، یزد،‌کرمان، سیستان و بلوچستان و حواشی کویر لوط و نمک که دارای دمای حد اکثر 46 درجه سانتیگراد هستند. اين پرندگان بسيار مقاوم بوده و به آساني مي توانند با شرايط گوناگون اقليمي سازگار شوند. آنها مي توانند در چراگاه هاي فقيري كه گاو و گوسفند قادر به رشد و زندگي نيستند،زنده بمانند. محصولات شترمرغ شامل: چرم: چرم شترمرغ را می‌توان بین 12 تا 16 ماهگی برداشت کرد. از یک پرنده حدود 1.1 تا 1.5 متر مربع چرم بدست می‌آید. قیمت چرم شترمرغ در آمریکا حدود 100 تا 150 دلار برای هر مترمربع است. گوشت:‌معمولا شترمرغ بین 12 تا 16 ماهگی ذبح می‌شود. از یک شترمرغ حدود 50% وزن بدنش گوشت بدست می‌آید (قابل مقایسه با گاو که بین 60 تا 65 درصد است). 33% این گوشت، گوشت با کیفیت ران است. قیمت گوشت شترمرغ در آمریکا به ازای هر کیلو 5 تا 15 دلار است. پر:‌می‌توان پر‌های شترمرغ دو ساله را برداشت کرد. در ایران استفاده خاصی برای پر‌های شترمرغ به جز الم‌های ازاداری وجود ندارد ولی اروپا و آمریکا از پرهای شترمرغ در دکوراسیون سازی‌ها و تولید محصولات ضد الکتریسته ساکن استفاده می‌شود. تولید مثل: یک شترمرغ ماده در 2 تا 3 سالگی و شترمرغ نر در 3 تا چهار سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد. هر شترمرغ ماده در بهترین حالت حدود40 سال باروی دارد. شترمرغ‌ها یک ذوجی نیستند و در دسته‌های پنج تایی شامل سه ماده و دو نر و یا دسته‌های سه تایی شامل یک نر و دو ماده نگه داری می‌شوند. تخم شترمرغ بین 1.1 تا 1.9 کیلو ورزن دارد که پوست بسیار زخیمی دارد به شکلی که حتی یک انسان می‌تواند بدون شکستن تخم روی آن بایستد. برای اینکه تخم گذاری شترمرغ ادامه بیابد و همچنین شترمرغ تخم‌های خودش را آلوده نکند معمولا تخم‌ها گذاشته شده را جمع آوری می‌کنند و به جای آنها سه تخم مصنوعی قرار می‌دهند. باوری تخم‌ها حدود 60%، جوجه آوری 85% و بازماندگی جوجه‌ها حدود 70% است که نتیجه می‌شود 37% تخم‌ها به جوجه‌های سه ماهه تبدیل می‌شود. به صورت میانگین از هر شترمرغ حدود 20 جوجه سه ماهه بدست می‌آید.

سه نوع سیستم پرورش شترمرغ وجود دارد: باز، نیمه بسته و بسته. در جدول زیر حداقل فضای مورد نیاز هر پرنده آورده شده است:

جدول فضای مورد نیاز برای هر قطعه شتر مرغ در سنین مختلف (متر مربع)

مآخذ: کتاب نظام دامداری

بهترین حالت ساخت محوطه‌ها برای شترمرغ به شکل مستطیل با نسبت طول به عرض 15 به 1 و یا 20 به یک است. به این دلیل که شترمرغ نیاز دارد که بدود. شترمرغ‌ها در هوای خیلی سرد و بارانی در پناهگاه نگه داری می‌شوند. ولی باید دقت که مدت نگه داری شترمرغ در پناهگاه زیاد نباشد. شترمرغ‌های جوان روزانه یک سانتی متر رشد می‌کنند که باعث می‌شود شترمرغ شش ماهه دارای قدی حدود 1.5 تا 2 متر باشد و در یک سالگی به قد 2.2 تا 2.7 برسد. معمولا ارتفاع قسمت‌های مسقف را 0.5 بلند تر از قد شترمرغ بالغ در نظر می‌گیرند. هزینه غذا مثل مابقی دام‌ها، هزینه عمده ترین مخارج شترمرغ است. میزان غذای شترمرغ در دوره رشد بین 3% تا 4% وزن بدن و در پایان دوره رشد بین 1.2% تا 2.5% وزن بدنش می‌باشد.  شتر مرغ در کل حیوانی علف خوار است. در بعضی مناطق شترمرغ را فقط با یونجه تغذیه می‌کنند که عمده ترین غذای شترمرغ است. برای تغذیه 8 تا 12 شترمرغ، یک هکتار مزرعه یونجه کافی است. در سن رشد با اضافه کردن ذرت خورد شده به یونجه مقداری انرژی غذای شترمرغ را زیاد تر می‌کنند. البته در شکل صنعتی غذای شترمرغ ترکیبی از ذرت، یونجه خشک، ویتامین‌ها و مواد معدنی، پودر گوشت، کنجاله سویا، جو دوسر، شبدر قرمز خشک، جو، پودر استخوان پودر ماهی، مخمر آبجو، یولاف با نسبت‌های مختلف برای دوره‌های مختلف رشد می‌باشد. کار شترمرغ را می‌توان از نطفه تا مرحله شترمرغ بالغ یا مولد شروع کرد. در مراحل اولیه ریسک کار بالا است ولی نیاز به سرمایه کمی می‌باشد در حالی در مراحل بالا عکس این صادق است. با توجه به محاسبات در ایران برای یک دوره بیست ساله با 36 جوجه مولد می‌توان به 22% سود با احتساب هزینه اولیه و یا 33% سود با احتساب هزینه‌های جاری رسید.

جیره شتر مرغها :

غذای کامل : جیره ای که تمام مواد مغذی مورد نیاز پرنده را در بر داشته باشد ، غذای کامل نامیده می شود . فرمولاسیون جیره‌های طیور یک اصل ثابت نیست ، بلکه تفاوت قیمتهای مواد اولیه غذایی و بهبود در مدیریت تغذیه ، باعث تعویض فرمولاسیون جیره خواهد شد .  تغذیه اختیاری و تغذیه کنترل شده : طیور می توانند مصرف غذای خود را بر حسب احتیاجاتشان کنترل کنند . در گذشته غذای کاملاً مش « آردی » در دسترس طیور قرار می گرفت . این نوع خوراک در تمام مدت در دسترس طیور قرار می گرفت . اما بعد ها معلوم شد این روش غیر اقتصادی می‌باشد . چون پرنده در این روش میل به پرخوری نموده و بسیار سنگین می شود . و تولید تخم مرغ و افزایش وزن آنان جنبه اقتصادی ندارد . در بعضی از سویه ها هنوز به‌روش اختیاری غذا در دسترس گله قرار می‌گیرد . در واریته‌های سنگین وزن چه از سویه تخمگذار و یا گوشتی مصرف غذای گله مادر باید به‌روش کنترل شده انجام گیرد .  شکل غذا :  جیره‌های طیور به سه شکل مش ، ‌کرامبل و پلت می باشد . فرم مش ( آردی)  در این شکل از غذا مواد اولیه غذایی جیره به شکل آسیاب شده هستند . اما طیور علاقه‌ای به جیره‌هایی که از ذرت بسیار ریز تشکیل شده باشد ندارند ، زیرا این‌گونه مواد چسبناک هستند . در فرم مش میزان مصرف غذای طیور افزایش می‌یابد . اگر غلات خیلی ریز شوند ، طیور در درجه اول مایل به مصرف غلاتی خواهند بود که اندازه شان درشت‌تر است و مواد ریز برای مصرف نهایی در دانخوری باقی می‌مانند .بنابر این در مصرف دان فرموله شده اشکال ایجاد خواهد شد .  اندازه ذرات و تأثیر آن : اندازه ذرات جیره مش در مصرف آب آشامیدنی موثر است . هر چه ترکیب جیره مش درشت تر باشد میزان مصرف آب آشامیدنی کمتر می‌شود . این موضوع در میزان آب مدفوع تأثیری ندارد . تأثیر حجم غذا در مصرف آب : هر چه غذا دارای حجم بیشتر باشد . یعنی فیبر آن بالا باشد مصرف آب بیشتر خواهد شد . به همین دلیل آب مدفوع نیز افزایش می‌یابد . هرچه جیره‌های طیور دارای انرژی بالاتر و حجم کمتر داشته باشد ، مصرف و دفع آب نیز کمتر می‌باشد . پلت : جیره‌ای که به صورت مش بوده و طی مراحل خاص از دستگاههای پلت‌زنی عبور می‌کند و به شکل استوانه های کوچک در اندازه‌های مختلف تحت عنوان پلت نامیده می‌شود . با مصرف غذای پلت ، ماکیان قدرت انتخاب قسمتهای مشخص از جیره غذایی را از دست می دهند و باید غذا را بطور کامل مصرف نمایند . مزیت مصرف پلت برای پرندگان جوان که مصرف غذای آنان کم است می باشد . همچنین وقتی بخواهیم که دارو را از طریق خوراک در اختیار دام قرار دهیم ، مصرف پلت دارای اهمیت می‌شود .     فواید و معایب پلت :  تولید پلت باعث بالا رفتن هزینه است ، در صورتیکه هزینه مصرف شده جهت تولید پلت قابل برگشت باشد باید فواید و معایب پلت بررسی گردد . فواید پلت :  1- کاهش گرد و غبار از جیره . 2- حمل و نقل راحت ، پرت دان پلت کمتر است . 3- آلودگی کمتر در هنگام ذخیره نمودن خوراک . 4- آلودگی کمتر در هنگام ذخیره نمودن خوراک . 5-  برای پخش دان پلت کارگر کمتری مورد نیاز است .  6-  در خوراک پلت خوراکهایی که پرنده از مصرف آن خود داری می‌کنند ، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد . 7- ریخت و پاش دان از دانخوری کمتر می‌شود . معایب پلت : 1- باعث افزایش هزینه خوراک می شود . 2- افزایش مصرف آب . 3- افزایش رطوبت مدفوع . 4- افزایش بروز کانی‌بالیسم . کرامبل : حدواسط غذای مش و پلت می باشد . هنگامی‌که پلت هادرشت آسیاب شوند ، محصولی بوجود می‌آید که به آن کرامبل گویند . ذرات کرامبل باید حد واسط در نظر گرفته شود ، بهترین کرامبل معمولاً دارای مقداری ذرات ریز می باشد. این موضوع باعث افزایش زاندمان مصرف دان می شود . که این موضوع باعث جلوگیری از عارضه کانی‌بالیسم می شود .  او ماج : در گذشته ، مرطوب کردن جیره های مش متداول بوده است . با این فرض که این عمل باعث افزایش مصرف غذا می شود . اما اینامر برای مدت 1 الی 2 روز است . و طیور بزودی میزان مصرف غذا را تنظیم می کنند .مرطوب کردن جیره مش نتایج زیر را بدنبال نخواهد داشت  : 1- افزایش تولید تخم مرغ  2- افزایش وزن تخم مرغ 3- افزایش رشد  4- بهبود ضریب تبدیل غذا

جوجه کشی تخم شترمرغ

دو روش اصلی جوجه کشی برای پرورش شترمرغ وجود دارد: طبیعی و مصنوعی تعدادی از تولید کنندگان شترمرغ آفریقایی راه طبیعی را ترجیح می دهند زیرا آنها اعتقاد دارند که جوجه های HATCH شده بوسیله روش مصنوعی زیاد قوی وسالم نیستند. که تفکر این افراد احتمالا صحیح می باشد زیرا در جوجه کشی طبیعی فقط جوجه های قوی زنده می مانندوجوجه های ضعیف تر از بین میروند و همین امر باعث پایداری نژادهای قوی می شود در این روش به شترمرغها اجازه داده می شود که روی تخم ها یشان به مدت 6 هفته بخوابند.که البته این امر می تواند باعث تغییر وضعیت فیزیکی تخم و در نهایت منجر به خراب شدن آن شود.مسئولیت نشستن بر روی تخمها بین هر دو شترمرغ نر و ماده تقسیم می شود و معمولا پرنده نر در شب و پرنده ماده در روز بروی تخم می نشیند.در جوجه کشی مصنوعی تخم ها باید دوباردر روز جمع آوری شده ودر جای سردو تمیز نگهدرای شوند.پس از این مدت تخمها ضد عفونی شده و به دستگاه منتقل میشوند در این مورد باید توجه داشت که تخمها نباید با پارچه پاک شوند زیرا ممکن است در هنگام پاک کردن به تخمها فشار وارد شده و باکتری ها از پوسته تخم به داخل آن وارد شوند همچنین اگر لازم است تخمها شسته شوند بهتر است از آبی استفاده شود که همراه با ماده ضد عفونی کننده مناسب بوده و همچنین دمای آب باید بالاتر از دمای تخم باشد. باید توجه داشت که تخم‌ها با روشی کاملاً صحیح تمیز شوند. زیرا تمیز کردن نادرست، بدتر از تمیزنکردن است. دوران جوجه کشی 42 روز می باشد. درجه حرارت دستگاه جوجه کشی 3/36 درجه  سانتی گراد و رطوبت در حدود 20 تا 25 درصد است. وزن تخم به طور متوسط در حدود  5/1 کیلوگرم بوده و در پایان دوران جوجه کشی بایستی در حدود 13 تا 15 درصد از  وزن تخم کاهش پیدا کند.

جایگاه‌های تولید مثلی شترمرغ

جایگاه‌های تولید مثلی : شترمرغ‌ها جایگاه‌های بزگتر را ترجیح می‌دهند اگر چه جایگاه بزرگتر از حد معمول می‌تواند باعث شودپرنده‌ها وحشی شوند و رم کنند و کنترل سختی را نیاز داشته‌باشند. بنابراین سایز یک حصار خوب برای یک گروه تولید مثلی حدود1500متر است که باید با فنسهای به ارتفاع 8/1 متر محصور شود.کشت یونجه در داخل حصار پرندگان این اجازه را به پرنده می‌دهد که پرنده‌ها علوفه‌ای با کیفیت بالا داشته باشند و همچنین کشت تعداد کمی درخت و درختچه برای ایجاد سایه یا جدا سازی تو صیه می‌شود.هرگز نباید از سیم‌های خاردار برای محصورکردن جایگاه استفاده کرد. چون باعث می‌شود پرندگان هنگام واردآوردن ضربات شدید به سیم‌های خاردار به خودشان آسیب وارد کنند. وجود یک پرچین یا بادشکن نیز بین جایگاه‌ها برای جداسازی بیشتر مطلوب است.شترمرغ‌ها با شرایط اقلیمی متفاوت سازگاری زیادی دارند. اما با این حال نیاز به محافظت در مقابل برف، یخ، باد شدید، سرما، باران، تگرگ و بوران دارند. در نتیجه باید جایگاهی مناسب برای پرندگان در نظر گرفته شود که این جایگاه پرنده را از شرایط جوی نامناسب محفوظ داشته وهمچنین گرفتن و مهار پرنده‌ها را آسان‌تر کند.جایگاه دانخوری‌ها و آبخوری‌ها باید به گونه ای طراحی شوند که فرد مسؤول بتواند بدون آسیب درمقابل شترمرغهای مهاجم به آنها دسترسی یابد.این درحالی است که پرنده ممکن است در طول فصل جفتگیری رفتار های تهاجمی داشته باشند..دانخوری و آبخوری باید به صورت باز و به گونه ای طراحی شوند که حد اکثر راحتی راجهت مصرف خوراک و آب روزانه فراهم نمایند همچنین بایستی توجه داشت که این تجهیزات در ارتفاعی مناسب نصب گردند

بلوغ جنسی پرنده های نر و ماده:

پرورش مولدین شتر مرغ در سن 2 تا 3 سالگی به بلوغ جنسی می رسد و تا مدت زیادی بارور باقی می ماند. پرنده نر در زمان بلوغ به رنگ سیاه با پرو بال سفید رنگ و شتر مرغ ماده به رنگ قهوه ای تا خاکستری است. بارزترین نشانه در شتر مرغ نر، قرمزی رنگ ساق پا ، نوک و اطراف چشم است که ارتباط مستقیمی با قدرت جنسی نر دارد. هرچه این قرمزی بیشتر باشد پرنده از قدرت نرینگی بیشتری برخوردار است. شتر مرغ نرو ماده به صورت جفت تا دسته های چند تایی و نیز به صورت گله نگهداری می شوند. این ترکیبات بسته به میزان زمین موجود و امکانات، قدرت جنسی نرها واهداف اصلاح نژادی متفاوت می باشد. هیچ استاندارد خاصی در این رابطه وجود ندارد و مدیر مزرعه با شناسایی پرندگان و اهداف مورد نظر روش مناسب را انتخاب می نماید