شرکت تعاونی گل چشمه دام القجر
مکان طرح :
مینودشت – القجر
کلیات پرورش گاو
تاریخچه
بشر اولیه که سالیان درازی را بصورت بدوی از میوه درختان و شکار حیوانات امرار معاش مینمود رفته رفته در صدد برآمد برای مواقعی که دسترسی به شکار نداشت حیواناتی را که مفید تر و مطیع تر تشخیص داده بود بتدریج رام و اهلی سازد . کم کم در اثر تماس مداومی که بدین طریق با گاو ،بز و میش کوهی حاصل کرد علاوه بر فوائد گوشت از مزایای شیر هم برخوردار شد و پس از قرون متمادی هنگامیکه شهرنشین شد در گوشه خانه و کاشانه ای که برای خود میساخت جای مخصوصی هم برای نگاهداری گاو ترتیب داد . بعقیده مارشاک اهلی کردن حیوانات 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح ابتدا در خاورمیانه انجام شده است .
پرورش گاو در اعصار جدیدتر چنانچه از روی نقوش و کتب یونانی ،مصری و چینی و ایرانی مشهود میباشد از اهمیت ویژه ای برخوردار شده بود چنانچه در قرون وسطی و دوره رنسانس در کشورهای اروپائی بعلت پیشرفت علم از یکطرف و استعداد زمین و شرایط مساعد جوی مراحل اول اصلاح نژاد گاوها متداول شده و تکثیر یافت ولی چون سیل بنیان کن بیماریها بخصوص طاعون گاوی که همواره از کشورهای آفریقائی یا مرکز آسیا سرچشمه میگرفت تلفات و خسارات زیادی به گاوداریهای اروپائی وارد میکرد لذا دانشمندان درصدد برآمدند مانند مسائل پزشکی برای جلوگیری از بیماریهای دام نیز دانشکده هائی تاسیس کنند . از اینرو فرانسویان در 210سال قبل اولین دانشکده را در لیون افتتاح کرده و کم کم دانشجویانی از سایر کشورها باین دانشکده اعزام شده و در مراجعت به تاسیس دانشکده های دامپزشکی متعدد در کشورهای خود همت گماشتند .
نژادهای معروف گاو :
اهمیت پرورش نژادهای ممتاز گاو از نظر افزایش شیر و گوشت از دیرزمانی مورد توجه بشر قرار داشته است . تا آنجا که در تواریخ منقول است بعد از میلاد مسیح ایتالیائیها ضمن تبادل تجارت با چین و رونق کشتیرانی تعدادی گاو گوشتی عظیم الجثه از چین وارد کرده و در ایتالیا بنام ChIANINA پرورش داده اند . در اثر جنگهای صلیبی نیز نقل و انتقالات دیگری بین کشورهای داخلی اروپائی بعمل آمده است . پس از کشف امریکا و استرالیا صادرات گاو از اروپا از یکطرف و از هندوستان و افریقا از طرف دیگر در آمریکا و استرالیا توسعه یافته و مطالعات دانشمندان در باره نژادهای گوشتی و شیری و آمیخته گری آنها وارد مراحل نوینی گردید.
شرایط تاسیس گاو داری : بمنظور ایجاد نظم و هماهنگی بین واحدهای و جلوگیری از تراکم که باعث انتشار عوامل بیماریها میشود از طرف وزارت کشاورزی در تهران و شهرستانهای بزرگ با تهیه فرمهای مخصوص درخواست صدور پروانه نمایند .
در این ضوابط ساختن اصطبل ،بهاربند ،شیردوشی و خانه های کارگری با رعایت اصول فنی تهیه شده است . اینک نکاتی که دامپروران در تاسیس واحد گاوداری باید رعایت کنند برای مزید اطلاع درج میگردد .
1-رعایت فاصله – حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با مجتمع یا قریه روستائی 200 متر
2-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با شهرکها و شهرها و فاصله دو دامپروری یک کیلومتر
3-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با اتوبان و جاده اصلی 150 متر .
4-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با کارخانجات صنعتی و غذائی 500متر
5-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با مرز انتهائی زمین های فرودگاه یک کیلومتر .
نکات بهداشتی :
1- حتی المقدور دامداری در سمتی نباشد که باد فضولات گاوداری را به خانه های روستائی و شهرکها انتقال دهد .
2- از تجمع انواع دامهای دیگر در گاوداری باید خودداری شود.
3- دامداریها باید مجهز به لوازم سم پاشی و ضد عفونی و وسائل ایمنی کامل و وسائل آتش نشانی باشند .
4- ساختن حوضچه ضدعفونی در جلو درب ورودی و مدخل اصطبلها ضروری است .
5- محل مناسب برای جمع آوری و انباشته کردن کود تهیه شود و حتی المقدور زودتر بخارج حمل شود .
6- نصب کوره لاشه سوز در امکانی که حفر چاه برای فضولات امکان ندارد ضروری است .
7- انداختن لاشه و سایر فضولات در کنار جاده ها اکیداً ممنوع است .
8- فاضل آب دامداریها بهتر است ضد عفونی شده و بزمین زراعتی از زیر زمین منتقل شود .
9-از ایاب و ذهاب اشخاص متفرقه جلوگیری شود .
10- کارگران دامداری باید گواهی بهداشتی داشته باشند .
11- محل تلف شدن باید فوراً ضد عفونی و لاشه در چاه یا کروه لاشه سوز انداخته شود .
12-ساختن محل کوچک جداگانه ای بنام بیمارستان در گاوداریهای بزرگ ضروری است .
بهداشت جایگاه دام :
گاوداری از مشاغلی است که رو به صنعتی شدن نهاده است در واقع در مسیر روی به یک صنعت مدرنی تبدیل شده است که به تأمین پروتئین و انرژی مورد نیاز بشرنقش عمده ای در خانوار ایفا می نماید. شیر به عنوان مایع گرانبها و ارزشمند از بدو تولد بشر ذائقه او را شیرین نموده است و با تأمین پروتئین ویتامینه D نقش مهمی در سلامت و رشد و توسعه ابناء بشر داشته است .
گوشت قرمز به عنوان یک ماده پروتئینی ارزشمند بخش زیادی از نیاز پروتئین بشر را که از سوی غلات تأمین نمی شود را برای او به ارمغان آورده است . پیش نیاز مواد سازنده و موثر خونرسانی و انتقال اکسیژن در بافتها در منابع لبنی و سر بسته به دام و ضروریات می شود . ضد عفونی در درب ورودی یکی از عوامل مهم در جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا و عفونت زا در داخل گاوداری می باشد . میکروبها ممکن است از طریق کفشها ،لاستیکها ،وسایل نقلیه به داخل گاوداری منتقل شود .
جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا یکی از اولویت های بهداشتی در هر روز گاوداری می باشد. در گاوداری مورد بحث هر 2 هفته یکبار بر ماده ضد عفونی کننده بعد از تخلیه مایع قبلی در صورت گل و لای شدن آن به مقدار توصیه شده ریخته می شود و تمام افرادی که وارد گاوداری می شوند باید با استفاده از ضد عفونی کننده های درب ورودی ضدعفونی می شوند .
پرورش گاوهای خشک :
گاوهای خشک با توجه به سنگین بودن از گاوهای دیگر جدا شده و جداگانه نگهداری می شوند. گاوهای خشک در 2 ماه مانده به زایمان تغذیه خاصی داشتند ولی در گاوداری مورد اشاره تغذیه ویژه ای صورت نمی پذیرفت . صرفاً مصرف کنسانتره کاهش یافته و در دو هفته مانده به زایمان نیز از تغذیه ویژه استفاده نمی شد.
پرورش تلقیح مصنوعی :
تلقیح مصنوعی و دور به منظور افزایش توان ژنتیکی نتاج حاصل از گله توسط برادر کرامندلی صورت پذیرفته و از اسپرمهای متنوعی از خانواده های مختلف در تلقیح استفاده می شد .
انواع مواد خوراکی مورد استفاده در گله داری :
انواع علوفه :
کاه گندم ، سیلوی ترتیکاله ، یونجه ،باقیمانده کارخانجات رب سازی
واکسیناسیون :
در گاوداری آقای قره چماقلو مبارزه و پیشگیری از بیماریها توسط اکیپ دامپزشکی به صورت مرتب انجام می شود گوساله در سن 3 ماهگی بر علیه بیماری بروسلوز واکسینه می شوند در اوایل بهار بر علیه تریلیوز انجام می گردد . واکسیناسیون بر علیه شاربن ،بروسلوز و تیلریوز، و تب برفکی انجام می گردد .
مقید کردن دام :
در بسیاری مواقع برای انجام امور مختلف درمانگاهی نظیر :معاینه ،تزریقات ،نمونه بردای ، وصل سرم های تزریقی و … لازم است حیوان را به روشی صحیح مهار کرد . انتخاب روش صحیح مقید کردن نه تنها عامل را از آسیب احتمالی مصون می دارد ،بلکه دام را نیز در شرایط مناسب نگه خواهد داشت .به طور کلی دو روش اساسی برای مقید کردن دام ها وجود دارد که عبارتند از :
1- روشهای مکانیکی
2- روش های شیمیایی
روش مکانیکی :
در این روش به کمک وسایل وابزارهایی خاص همچون :دماغ گیر ،تراوا ( مکانی برای ورود دام و محدود کردن آن به کمک میله ها و یا لوله های فلزی )، حلقه بینی ،طناب و … صورت می پذیرد . با استفاده از این روش ،قدرت تهاجم و یا ضربه زدن احتمالی حیوان کاملاً کاهش یافته و کنترل می شود
روشهای شیمیایی :
استفاده از روشهای مکانیکی برای بسیاری از گاوهای شرور و عصبی چندان مؤثرنبوده و امکان ضربه و آسیب احتمالی به فرد عامل و حیوان وجود دارد . لذا با کمک داروهای آرام بخش مانند رامپون و یا آسه پرومازین می توان این نوع حیوانات را کاملا کنترل کرد.
مواد مورد استفاده برای بستر ،عبارتند اند از :
کاه گندم ،کاه جو ،ساقه ی ذرت ،تراشه چوب و خاک اره . مقدار روزانه مصرف بستر بستگی زیادی به فصل ،نوع دام و جایگاه آن دارد . بهای این مواد ، متفاوت بوده و به وضعیت آن ها در بازار بستگی دارد . مقدار بستر در جایگاه با توجه به نوع دام ،فصول مختلف سال و نیز نوع ساختمان جایگاه متفاوت است . مثلاً مصرف بستر در جایگاه بسته ،کمتر از جایگاه باز است
مازاد کارخانه های چوب بری و نجاری مانند خاک اره و تراشه ی چوب کارگاهی ،بسیار کند می پوسد و به همین دلیل ،استفاده دوباره آنها ،برای تهیه کودخالی از اشکال نیست . در هر حال ،پدیده پوسیدن این مواد را می توان با افزودن کودهای دارای ازت ،تسریع کرد . کاه در مقایسه با کلش ،دارای خاصیت بیشتری بوده و حدود 25 درصد خاصیت جذب آب بیشتری دارد . برای تهیه بستر گاو ،از کلش بیشتر استفاده می شود ،چون مواد نرم تر از زیر بدن حیوان خارج شده و به اطراف پراکنده می شود
مازاد كارخانه هاي چوب بري و نجاري مانند خاك اره و تراشه ي چوب كارگاهي ،بسيار كند مي پوسد و به همين دليل ،استفاده دوباره آنها ،براي تهيه كودخالي از اشكال نيست . در هر حال ،پديده پوسيدن اين مواد را مي توان با افزودن كودهاي داراي ازت ،تسريع كرد . كاه در مقايسه با كلش ،داراي خاصيت بيشتري بوده و حدود 25 درصد خاصيت جذب آب بيشتري دارد . براي تهيه بستر گاو ،از كلش بيشتر استفاده مي شود ،چون مواد نرم تر از زير بدن حيوان خارج شده و به اطراف پراكنده مي شود. جدول زير ميزان بستر مورد نياز دام هاي مختلف را نشان مي دهد :
حداقل مقدار بستر (كلش گندم ) مورد نياز دام هاي مختلف در 24 ساعت
اصول بهداشتي پيش از شيردوشي ماشيني :
پيش از شير دوشي ماشيني ،ابتدا بايستي سر پستانك ها و پستان گاو را با آب گرم حاوي مواد ضدعفوني كننده شست و شو داد . پستان ها را بايستي با حوله كاغذي يك بار مصرف (براي هر گاو يك عدد ) خشك كرد . براي جلوگيري از مقاومت ميكروب ها بايستي ماده ي ضد عفوني كننده را مرتباً تعويض كرد . ماده ضد عفوني بايستي با غلضتي معين و استاندارد به كار رود . استفاده از روش شست و شوي پستان به صورت خودكار يا افشانه در اغلب گاوداري ها متداول است . از كپسول هاي افشانه ضد عفوني كننده نيز مي توان بهره گرفت . قبل از دوشش شير بايستي شير هر پستانك را در ظروف s trip cup ريخته و كنترل كرد تا هر گونه آلودگي شير سريعاً مشخص شود. شير گاوهاي مشكوك يا مبتلا به ورم پستان را بايد در آخر و جداگانه دوشيد و از مخلوط كردن آن ها و يا شير گاوهايي كه تحت درمان پمادهاي پستاني هستند ،با شير گاوهاي ديگر جداً پرهيز كرد . مصرف اين نوع شير حتي براي گوساله هاي پرواري نيز مجاز نيست .
از ريختن قطرات شير بر كف سالن خود داري كنيد زيرا اجرام آلوده آن مي تواند باعث انتشار بيماري در گله شود. به منظور پيشگيري از ريزش شير بركف سالن ،شبكه هايي آهني در كف واحدهاي شير دوشي تعبيه مي كنند تا امكان دور ريختن شيرهاي اوليه و شست و شوي فوري آن ها فراهم باشد .
30 تا 60 ثانيه پس از شست و شوي پستان ،گاو شيرده آماده دوشيدن به وسيله ماشين است . از آنجا كه مقدار موثر اكسي توسين در خون بيش از 6 تا 8 دقيقه پايدار مي ماند ، بايستي در اين فرصت سريعاً دست به كار دوشيدن شد .
در گاوداري مورد اشاره هر 2 ماه يكبار تست كاليفرنياي تشخيص ورم پستان انجام مي شود .
گاوهاي بيماري حاد با آنتي بيوتيكها مناسب و دوم تحت مراقبت دامپزشك مداوا مي شوند . و شير آنها در چرخه مصرف وارد نمي شود و گاوهاي بيماري تحت حاد نيز مراقبت هاي ويژه خود را دارند و درشير دوشي آنها دقت خاصي مي شد . دكتر دامپزشك گاوداري آقاي دكتر يمرقي مي باشد
بهداشت سالن شير دوشي :
براي اينكه شيردوشي تا سر حد امكان در محلي مناسب و بهداشتي صورت گرفته و آلودگي بعدي شير نيز كاهش يابد ،معمولاً از سالن يا اتاق هاي شير دوشي كه محلي جدا از جايگاه بسته و يا باز است ،استفاده مي شود . رعايت نكات بهداشتي و اصول فني ساختماني در اين قسمت ،يكي از مهم ترين عوامل حفظ سلامت دام ها و كاهش كار و زحمت روزانه كارگران است . گاوهاي شيرده هر روز دست كم دوبار براي دوشش به سالن شيردوشي روانه مي شوند . بنابراين ،در صورت وجود هر نوع آلودگي امكان سرايت انواع بيماري ها به ويژه ورم پستان از اين محل بسيار زيادتر است . در سالن هاي شيردوشي مي توان برحسب وسعت محل و تعداد لوازم كار ،در يك لحظه چندين رأس گاو را دوشيد و در وقت و تعداد كارگر صرفه جويي كرد .
سالن هاي شير دوشي معمولاً داراي الزاماتي هستند كه هنگام ساختن آن ها بايستي پيش بيني هاي لازم را انجام داد . اين قسمت ها شامل اتاق شير ، محل قرار گرفتن پمپ خلاء و منبع آب گرم و اتاق ذخيره مواد غذايي كنسانتره است .
در سالن هاي شيردوشي ،سكوهاي متعددي براي ايستادن گاوها ساخته مي شود . تعداد اين سكوها و طرز رعايت نكات بهداشتي نظير تأمين نور ،تهويه ،قابل شست و شو و ضد عفوني بودن كف و ديواره ها ،از ضروريات اوليه ساخت آنهاست .
محل ايستادن گاوها در سالن ،معمولاً از 70سانتي متر بلندتر از راهرويي است كه كارگر دوشنده در آن رفت و آمد مي كند ،زيرا به اين ترتيب شير دوشي و عمليات مربوط به آن ،به آساني صورت مي پذيرد . ابعاد يك سكوي شيردوشي حدود 5/2 متر طول ،70سانتي متر در جلو و عقب 85سانتي متر در وسط ،در نظر گرفته مي شود . در ديواره جلوي سكو يك آخور فلزي كار گذاشته مي شود تا بتوان مقداري جيره حاوي مواد كنسانتره را –نسبت به مقدار شير توليدي دام – در اختيار حيوان قرار داد . درهاي فلزي ورود و خروج سكو نيز هر يك حداقل 90سانتي متر عرض دارد . كنار سكوها ،راهرويي به عرض 5/1 متر براي رفت و آمد گاوها در نظر گرفته مي شود . به اين ترتيب ،محل ايستادن گاو در زمان شيردوشي به اندازه اي پيش بيني شده كه آلودگي و پراكندگي فضولات حيوان به حداقل برسد .
پوشش كف سالن از مصالح سخت مانند سيمان ،بتون و نظاير آنها ساخته مي شود . كف سالن را بايستي به گونه اي طراحي كرد كه مانع لغزش حيوان شود . ديوارها نيز از سيمان نرم پوشيده مي شوند تا پس از ضدعفوني و شست و شوي روزانه ،هيچ گونه آثاري از فضولات در آن ها باقي نماند . به طور كلي در ساختمان سالن شيردوشي روزانه بايستي به گونه اي عمل شود كه گاوها از يك طرف وارد و پس از اتمام دوشش از سمت ديگر خارج شوند
تقسيم بندي سكوها و اتاق شير به صورت خودكار انجام گرفته و كارگر در محل ورود ،به نوبت به تمام گاوهاي شيري دسترسي خواهد داشت. اين كار باعث سرعت بيشتر كار مي شود.
مهم ترين نكات بهداشتي در ساختمان يك شيردوشي عبارت اند از :
سقف ها بايد شيب دار ،داراي عايق كامل و در صورت امكان به طور شكسته (سقف هاي كارخانه اي) ساخته شوند. ارتفاع پنجره ها از كف سالن بايستي 60/1متر باشد و به تعداد كافي و از لحاظ نوردهي مناسب باشندتمام پنجره ها بايستي توري داشته باشند .
سمت بازشدن پنجره ها بايد به طرف سقف باشد تا از جريان مستقيم و شديد هوا جلوگيري شود.
ديواره ها بايد از كاشي يا سنگ سفيد ساخته شوند تا بخوبي شسته و ضد عفوني گردند .
كف سالن و محل يا رديف ايستادن گاو بايستي با سيمان يا بتون صاف ساخته شود.
كف سالن و محل ايستادن گاوها بايستي شيبي حداقل 5/2 درصدي داشته و به كانالي مشترك وصل شود و (با شيبي تندتر ) تا چاه فاضلاب ادامه يابد .
درهاي ورود و خروج گاو بايستي به تعداد كافي و با عرض مناسب ساخته شوند . درهاي كشويي از ساير انواع بهتر هستند .
گودال وسط كه محل استقرار كارگران ،ابزارها وسايل شيردوشي است ،بايد 2 متر عوض داشته باشد تا امكان حركت كارگران و ساير عوامل گاوداري و نيز جابجايي وسايل مورد نياز و غيره به راحتي فراهم باشد.
هر سالن شيردوشي حداقل بايد 2در ورود و خروج براي كارگران و ساير افراد داشته باشد .
علاوه بر درهاي ياد شده ،بايستي يك در ورودي به داخل سالن يا اتاق مخازن شير و يا سردخانه كه همواره در كنار سالن شيردوشي بنا مي شوند ،در نظر گرفته شود.
ديواره هاي گودال وسط سالن شيردوشي (چال )بايستي از كاشي سفيد پوشيده شوند .
تمام نرده هاي رديف ايستادن گاوها و معابري كه به هر حال ممكن است گاوها با آن ها در تماس يابند ،بايستي صاف و منحني بوده و فاقد هر نوع زبري ،تيزي و برندگي باشند .
استحكام نرده ها و درهاي ورودي و آخورهاي فلزي و اندازه ها و ابعاد آن ها و همه چيزهايي كه بايستي در داخل سالن شيردوشي پيش بيني و احداث كرد ، از جمله موارد مهندسي تأسيسات دامپروري است كه بايستي توسط متخصصان مربوطه و با دقت اجرا شوند .
وجود يك خط لوله آب گرم در چال شيردوشي ،يكي از ضروريات است . دماي آبي كه پستان گاو را با آن مي شويند ،بايد حدود 35درجه سانتي گراد باشد .
مكنده هاي ماشين را پس از شيردوشي بايد با آب گرم شسته و در محلول ضد عفوني قرار داد . سپس بايد آن ها را وارونه آويزان كرد تا براي دوشش بعدي آماده باشند .
سيلو كردن علوفه :
سيلو كردن علوفه روش متداولي است كه علوفه را در شرايط مناسبي حفظ كرده و بخصوص در زمستان مصرف عمده غذاي روزانه گاوداري را تامين ميكند .
مزاياي سيلو بسيار متعدد و باختصار ذيلا ذكر ميگردد .
ارزش غذائي علوفه را بالا برده و كاروتن آنرا حفظ ميكند .
براي تمام سال كيفيت علوفه سبز و شيره دار را حفظ نموده و قسمتهاي سخت ساقه آنها را هم نرمتر ميكند .
در مواقعيكه هوا باراني بوده و امكان خشك كردن علوفه نباشد سيلو كردن بهترين روش ميباشد .
علوفه سيلو شده كمتر از علوفه خشك ريخت و ريز دارد .
اگر علوفه هرز بسيلو اضافه شده باشد بذرهاي آنها غالباً از بين رفتن و علوفه هرز هم خوشمزه و بي ضرر ميشود .
باعمل سيلو فضاي كمتري براي انبار كردن و ذخيره كردن علوفه لازم بوده و از نظر اقتصادي هم ساختن آن ارزانتر از انبار تمام ميشود .
علوفه سيلو شده بسيار خوشخوراك بوده و گاو علوفه خشك و سيلو را بهتر از علوفه خشك تنها خورد ه و شير بيشتري ميدهد بعلاوه كمك بزرگي ،به كم كردن مصرف مواد كنسانتره گران قيمت مينمايد .
علوفه سيلو شده كمي حالت مسهلي كه تا حدي كمك به افزايش شير ميكند.
علوفه سيلو شده داراي اسيدهائي است كه اسيدهاي معده را تقويت كرده و باكتريهاي موجود در آن مواد سخت مانند سلولز و پنتوزان را سريعتر هضم ميكند .
موقعيكه علوفه مختلف خيلي مرغوب نباشد علوفه سيلو شده جبران نقيصه آنرا مينمايد .
علوفه سيلو براي گاو گوشتي و گوسفند هم مزايائي مساوي يا بالاتر از آن گاو شيري و حتي اسب دارد.
بايد از نفوذ هوا بداخل سيلو در گوشه اي كه براي مصرف باز شده جلوگيري كرده و از يخ زدن آنهم در زمستان پيشگيري شود .
قيمت سيلو از نظر مقايسه با ساير علوفه و مواد غذائي كاملاًبصرفه دامپرور ميباشد .
باداشتن سيلو در گاوداري تعداد بيشتري گاو را در فضاي كمتري ميتوان پرورش داد .
مقدار مصرف – مقدار مصرف روزانه علوفه سيلو شده براي گاو شيري 12-20 كيلو در روز براي گاو خشك 8-16و تليسه 5-10 ،گاو گوشتي 12-20 ،گوساله تا 2سالگي 8-12 ،گوساله شش ماهه 3-5 كيلو كافي ميباشد .
پرورش گوساله :
چنانچه در فصل زايمان ذكر ميشود محل اوليه نشو و نماي گوساله بايد كاملاً پاك و پاكيزه و عاري از عوامل مرضي باشد چه گوساله نوزاد در مقابل بيماريها بخصوص عوامل اسهال و ذات الريه فوق العاده حساس بوده و تلفات در هفته هاي اول در اثر كمي توجه فوق العاده ممكن است زياد باشد . زيرا گوساله در اثر فشار حاصله در تنگناي عنق رحم در موقع زايمان كم طاقت شده و استراحت دربستر گرم و هواي معتدل براي حفاظت نوزاد ضرورت كامل دارد .
بند ناف كه در رحم مرتب با خون مادر تماس داشته وقتي روي محيط كثيف اصطبل قرار گيرد جاي بسيارمساعدي براي عوامل مرضي اسهال و بخصوص ورم مفصلي ميگردد .
بايد محتويات بند ناف را ابتدا با دو انگشت خارج كرده سپس با تنتوريد تازه تهيه شده دقيقاً ضد عفوني كرد .
خشك كردن گوساله با حوله و يا بوسيله گاو مادر ضرورت دارد و گوساله بايد تا يك هفته در زايشگاه در بكس اختصاصي نگاهداري شده بعداً به اصطبل گوساله ها هدايت شود .
ابعاد بكس بايد در حدود 80/1 × 50/1 و با ارتفاع 20/1 باشد و كف آن متحرك و زود بزود تخليه و شست و شو و ضدعفوني شود .
بمحض ابتلاء گوساله به هر نوع بيماري بايد از اصطبل خارج و در محل جداگانه اي با دقت بيشتر حفظ شده و بدكتر دامپزشك مراتب گزارش شود
در اصطبل دسته جمعي گوساله ها كف گوساله دان اگر ثابت باشد بايد سيماني بوده و از بستر تميزي پوشيده شود .
تهويه مرتب و جلوگيري از تغيير ناگهاني حرارت و سرما از ضروريات حفاظتي بشمار ميرود بطوريكه هوا هرگز مستقيم بگوساله از خارج نرسد .
گوساله ها در مواقعي كه هوا و يخ بندان نباشد روزي 2-3 ساعت بايد در بهاربند گوساله دان از اشعه آفتاب استفاده كنند .
گوساله سالم بااشتها بوده پوست بدن براق ،ظريف ،و دام با نشاط در فضاي آزاد جست و خيز ميكند بعلاوه مدفوع بايد آبكي نبوده و زياد سخت هم نباشدحركات تنفسي مرتب و حرارت بدن در حدود 5/38 باشد . سرفه و اسهال زنگ خطري است كه بايد كارگر فوراً گوساله را جدا كرده و از دستور دكتر دامپزشك تبعيت كند .
پرورش گاو شيري :
گاو شيري در دوره آبستني و شيردهي همواره بايد از نظر نوع خوراك ،اصطبل بهاربند ،بستر و آبشخور مورد توجه باشد زيرا در اين دوره احتياج به تغذيه كامل دارد تا مقادير مواد معدني ،ويتامينها براي توليد شير بحد كمال انجام گيرد . بستر گاو بايد در اصطبلهاي نيم باز مرتب خشك نگاهداشته شده و بخصوص در زمستان كه بارندگي و رطوبت و سرما زيادتر است نهايت دقت در اين مورد بعمل آيد . بطوريكه لااقل هفته اي دو مرتبه با پوششي ا زكاه بستر گاو خشك شود زيرا كاه رطوبت را بخوبي جذب كرده و بگاو كمتر صدمه وارد ميشود. محوطه بهاربند پس بارندگي مرتب پاك شود تا از يخ بندان كه باعث زمين خوردن گاو ميشود جلوگيري شود. محل آبشخور و آخورها هم بهتر است داراي سايبان بوده و كناره هاي آن طوري شيب داشته باشد كه آب اضافي زودتر به كانالهاي زيرزميني هدايت شده و تبديل به لجنزار نشود . كف آخورها قبل از ريختن علوفه بايد تميز شده و توزيع علوفه بطور يكنواخت انجام گردد . مساحت بهاربند تقريباً براي هر گاو بطور متوسط 8 متر و شيب آن از 2سانت در متر تجاوز نكند .
در تمام مواقع در آبشخور آب تازه كه خيلي سرد يا گرم نباشد در دسترس گاو قرار گيرد . گاو بطور متوسط در تابستان در حدود 70-80 ليتر و در زمستان در حدود 40-30 ليتر در روز نياز به آب دارد . محل تجمع گاو قبل از شير دوشي بايد همه روزه شست و شو داده شده و گنجايش تعداد گاو را داشته باشد و دخول بدستگاههاي شير دوشي طوري باشد كه گاوها بهم فشار نياورند چه غالب سقط جنين ها در اثر فشار گاو در حين عبور از تنگناهائي كه بهم فشار ميآورند اتفاق مي افتد. فواصل شيردوشي هم بايد منظم باشد.
گاوها بهتر است گروه گروه بر اساس مقدار توليد شير و يا خشك بودن بوسيله نرده هائي در بهار بندازهم جدا شده و خوراكشان باتوجه بمقدار شير طبق فورمولهائي كه جداگانه شرح داده شده در اختيارشان قرار داده شود .
در موقع خوراك كه گاوها يورش ميآورند بايد دقت كرد كه كليه گاوها كنار آخور حاضر باشند .
كارگران مسئول بايد بخصوص گاوهاي كم خوراك را مراقبت كرده و جا براي آنها ايجاد كنند . علوفه گاو دو وعده صبح و عصر (60 درصد عصر ) و كنسانتره هم در دو وعده بطور منظم خورانيده شود و اگر شير دوشي سه مرتبه انجام گيرد بهتر است غذا در سه وعده توزيع شود . مراقبت گاوهاي آبستن در ماههاي آخر آبستني از اهميت ويژه اي برخوردار است كارگران در هفته آخر آبستن بايد علائم نزديك شدن زايمان يعني آماس پستان ، بزرگ شدن لبه هاي خارجي اعضاء تناسلي و وضع قرار گرفتن دم را زير نظر داشته و در هفته آخر آبستني و يا بمحض احساس دردهاي اوليه گاو را بمحل زايمان هدايت كنند . بهترين فصل زايمان از نظر شيردهي و بالا بودن قيمت گاو را بمحل زايمان هدايت كنند . بهترين فصل زايمان از نظر شيردهي و بالا بودن قيمت آن در بازار در اواخر پائيز ميباشد كه بترتيب زمستان و بعد بهار و تابستان قرار دارد ولي بايد توجه داشت گاوهاي سنگين وزن و كم شير بهتر است هر چه زودتر از گله اخراج شوند زيرا غذاي لازم براي نگاهداري آنها بمراتب زيادتر از گاوهاي كم وزن و پرشير ميباشد.
از نظر علمي ثابت شده است كه گاوهاي پرشير كه روزي نيم كيلو كره از شير آنها بدست ميايد احتياج بيشتري بغذاي كنسانتره دارند بعلاوه گاو شيري بطور طبيعي نيم قسمت جيره غذائي خود را صرف نيروي نگاهدارنده بدن و نيم قسمت ديگر را صرف نيروي فزاينده شير و چربي ميكند و اگر احياناً جيره گاو به سه چهارم تقليل داده شود براي نيروي نگاهدارنده دو سوم از سه چهارم را مصرف خواهد كرد و اگر جيره روزانه به نصف كاهش يابد تمام آنرا براي نيروي نگاهدارنده مصرف كرده و هيچ سهمي براي نيروي فزاينده شير مصرف نميشود و همانطوريكه قبلاًگفته شد گاو تا مدتي از ذخيره بدن استفاده كرده و بعداً ركورد شير ولو با غذاي كافي پائين ميايد .
در گاوداري در ساعات اوليه صبح و ساعات سرد عصر كنترل گاوها براي فحلي صورت مي گرفت .
سم تراشي :
گاوهاي شيري بخصوص در فصل زمستان از نظر رشد سم و كج و معوج شدن آن ناراحت شده و علاوه براينكه در راه رفتن ناراحتي احساس ميكنند توليد شير روزانه آنها نيز بطور قابل توجهي پائين ميايد . بعلاوه اگر دراز شدن سم بصورت غيرطبيعي درآيد كم كم كف سم جلو افتاده و دام روي قسمت مفاصل و استخوانهاي قسمت بندهاي استخواني راه ميرود و دراينصورت بافت هاي پوششي و مفاصل و استخوانهاي سم آب ديده و عوارض حاصله ممكن است منجر بافتادن سم شده و يا دكتر دامپزشك براي رفع عفونت و اصلاح سم مجبور بقطع قسمتي از آن گردد .
عليهذا توصيه ميشود در گاوداريها مخصوصاً گاوداريهاي بزرگ يكنفر كارگر ورزيده براي مراقبت سم ها اختصاص داده شده و با سم تراش و پنس هاي مربوط قبل از اينكه دراز شدن سم بمراحل خطرناك برسد سم ها را تراش داده و اگر در كف سم ميخ يا ريگ و يا عفونت وجود دارد با نظر دكتر دامپزشك بمداواي آن مشغول شود. ضمناً از وجود نعل بندهاي حرفه اي هم در مواقع لازم ميتوان استفاده كرد .
به طور كلي خسارات اقتصادي ناشي از بيماري هاي سم درگاو داري ها را مي توان به 4گروه زير تقسيم كرد :
1-كاهش ميزان توليد شير
2-از دست رفتن گوشت بدن و كاهش وزن
3-تبديل پيش از موقع دام سالم و پر محصول به دام وازده و كم محصول
4-افزايش مقدار هزينه هاي درماني
صرف نظر از خسارات اقتصادي ياد شده كه معمولاً در دام ماده بيشتر ديده مي شود ،خسارات ناشي از عقيمي موقت نيز وجود دارد .
بستر اصطبل :
بستر گاو در اصطبل هاي باز بخصوص در فصل زمستان بايد با پوشش تازه وخشك و نرمي از كاه و كمي آهك پوشيده شود بطوريكه در موقع استراحت سينه و شكم و پستان گاو از سرما مصون بماند .
زيرا درجه حرارت بستر در زمستان سرد در حدود 36-37 درجه باقي ميماند .
بستر بايد داراي قدرت جذب مناسبي باشد و به آساني جمع و گسترده شود ،همواره تميز بوده و باعث تحريك ،خارش ، زخم و خراشيدگي در بدن حيوان نشود ، مواد آن به بدن نچسبيده و در دام ايجاد ناراحتي نكند و نرم باشد در محل بماند و به اطراف پراكنده نشود ، فاقد اجسام تيز و برنده باشد ، از نظر اقتصادي مقرون به صرفه دامپرور بوده و به صورت مخلوط با فضولات دامي ،كود مناسبي را براي زمين و گياه فراهم سازد
طرز استفاده از ماشين شيردوشي :
قبل از نصب پستانك كارگر بايد ابتدا جريان اوليه شير را روي ظرف استريت كاپ ريخته و آنرا دقيقاً مشاهده كند كه در آن چرك ،دلمه ،پوسته ،خون وجود نداشته و زياد آبكي نيزنباشد كه دراينصورت بايد از دوشيدن پستان با ماشين صرف نظر گردد .
نصب سرپستانك :
پستانك ماشين شير دوشي بايد بطور افقي در دست گرفته شده و هريك از چهار لوله فلزي به يكي از سر پستانها وصل شود
فشار پمپ دستگاه بوسيله پولساتور بطور متناوب فشار هوا و خلاء بطور اتوماتيك ايجاد كرده و سر پستان در داخل لانيردر اثر خلاءمتناوب شير را از مخزن بداخل لوله شير هدايت كرده و كارگر بايد مراقب سرعت جريان شير در داخل مخزن شيشه اي بالاي سر خود باشد تا بمحض اينكه جريان روبا تمام گذاشت ابتدا لوله خلاءرا بسته و بعد پستانك را از پستان جدا كند .
بايد دانست عمل ماشين شيردوشي تقريباً مشابه عمل ميك زدن گوساله ميباشد زيرا در هنگام ميك زدن و فشاري كه زبان گوساله بسر پستان مادر وارد ميكند حالت خلائي در دهان گوساله ايجاد شده و يا بلع كه بطور غريزي انجام ميشود عمل فوق مانند عمل پولساسيون ماشين شيردوشي تكرار ميشود.
اينك ساير نكاتي كه بايد در موقع شيردوشي دقيقاً رعايت شود ذيلا شرح داده ميشود .
كارگر بايد حداكثر يك دقيقه بعد از خشك كردن پستان پستانك را به پستان گاو وصل كند .
روش كارگر در موقع شيردوشي توام با نوازش بوده و ضمنا كارگر برفتار گاو بايد آشنا باشد .
از صداي ناهنجار در موقع شيردوشي خودداري شود .
از ماشين شيردوشي طبق دستورالعمل مخصوص ماشين استفاده شود .
كارگر بمحض قطع جريان شير بايد پستانك را از سر پستانها جدا كند پس از اتمام عمليات شيردوشي كليه قسمت هاي سالون با آب تحت فشار قوي شست و شو داده شده و لوله هاي نقاله شير نيز با محلول آب گرم و مايع Detergent مخصوص از بقاياي شير پاك شود .
شيردر تانكر اطاق سردخانه در حدود 5 درجه حرارت حفظ شده و هر چه زودتر بوسيله تانكر بكارخانه حمل شود (حمل شير در بيرون نيز حتي المقدور در حرارت كم و در فاصله زماني كوتاه بكارخانه حمل شود .