دانلود پروژه کارآفرینی پرورش ماهی قزل آلا و اصول تغذیه و غذادهی در پرورش ماهی قزل آلا

مقدمه :

با توجه به جمعیت جهان که بطور دائم در حال افزایش می‌باشد و رشد آن در هیچ زمانی متوقف نمی‌شود بدون شک صنایع غذایی فعلی جهان پاسخگوی نیازها نخواهد بود و انسان باید به فکر منابع غذایی ویژه منابع پروتئینی جدید باشد .

یکی از راه های تأمین نیاز روز افزون به پروتئین . تولید آبزیان ، از جمله آبزیان پروتئینی است برای مثال : در نواحی که از شرایط محیطی و آب مناسب برخوردار است می‌توان اقدام به پرورش ماهیان سردابی از جمله ماهی قزل آلا نمود . این ماهی که گوشت آن طعم بسیار مطلوبی دارد می‌تواند به خوبی یکی از منابع پروتئین حیوانی جمعیت کشور ما ( به خصوص در مناطق روستایی ) باشد .

با توجه به دوره به نسبت طولانی پرورش ماهی قزل الا که در اکثرر مناطق کشور حدود 9 تا 10 ماه می‌باشد باید از طولانی بودن این دوره بیشترین برسانیم . استفاده 1 برای ایجاد شرایط مناسب جهت رشد ماهی ببریم تا وزن آنها را به  ، بالاترین ، حدممکن ، برسانیم .

ماهی قزل آلا پرورشی برای رشد بیشتر و رسیدن به بالاترین . وزن در

انتهای دوره پرورش ، نیاز به شرایط و زمینه های مساعد کننده معینی دارد این نکته را از یاد نبریم که با توجه به اینکه منابع ، آبی مناسب برای پرورش ماهی قزل آلا محدود می‌باشد ، باید از منابع موجود بیشترین استفاده را ببریم یعنی در هر خردعه پرورش قزل آلا بیشتر از میزان ممکن ماهی را تولید کنیم تا بتوانیم به ستود اقتصادی مناسب دست یابیم . و آب وارد شده به خردعه نیز بیشترین استفاده و بهره گیری به عمل آید .

کلیات

استفاده بهینه از منابع آبی خرد در جهت تولید ماهی با عنایت به بخشهای جمعیتی و محدودیت منابع آبی و خاکی کشور بر کسی پوشیده نسیت تولید پروتئین سفید و ایجاد امکان بالقوه به شرایط بالفعل در زمینه تشکیلات و پرورش آبزیان با توجه به تازگی بحث در نقاط غیر ساحلی کشور و عدم آشنایی مردم در این زمینه تولیدی و در عین حال سود آور از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . لذا در این راستا و با توجه به شرایط مساعد منطقه ( استان کردستان ) و وجود 554 حلقه چاه و 1146 دهنی ، چشمه و قنات و رودخانه های مهم شهرستان همانند قزل اوزن ، تلوار ، قمچقای ، اوزن دره .

اداره شیلات جهاد کشاورزی شهرستان بیچار فعالیت خود را در سال 1377 شروع و اقدام به شناسایی مناطق مستعد پرورش ماهی نمود و بعد از گذشت سه سال پرمبزهایی مهمی‌ همچون مجتمع پرورشی ماهی قزل آلا در روستای قمچقای با ظرفیت تولید 170 تن در سال دو فرعه پرورش ماهی گرم آبی در روستای اصلوات آباد با ظرفیت تولید با ظرفیت تولید 8 تن در سال به بهره برداری رسیده است و این مقدار تولید فقط 20% ظرفیت کل منطقه را شامل می‌شود با توجه به مطالب فوق امید آن است ظرفیت های خالی منطقه که از جمله مهمترین آن سد خانگی روستای گلبلاغ با مساحت 176 هکتار و ذخیره 8 میلیون متر مکعب آب گام مهمی‌ در جهت بهره وری تولید و اشتغال زایی منظقه برداریم .

1- پرورش ماهی قزل آلا :

ماهی قزل آلا از خانواده آزاد ماهیان و جزو ماهیان سرد آبی می‌باشد این ماهی جهت رشد و نمو نیاز به آب سرد و شفاف و مملو از اکسیژن دارد ماهی قزل آلا در زیستگاه طبیعی خود که اغلب رودخانه های سرد و زلال چشمه ها ، قنوات ، نهرها و دریاچه های آب شیرین می‌باشد ( حشرات کرم ها حصرون ها و سخت پوستان و … ) می‌باشد در استخرهای حاضر در کشور ما گونه ای که پرورش می‌یابد قزل آلای رنگین کمان است .

2- روش های پرورش ماهی قزل آلا :

1) پرورش ماهی قزل آلا به روش متراکم در استخرهای بتنی : در این روش می‌توان با استفاده از آب چشمه ها ، قنوات و رودخانه هایی که گل آلودگی ندارند و دمای آب آنها 12 تا 20 درجه  سانتی گراد است اقدام به پرورش قزل آلا نمود . در این روش به ازای هر 7 متر در ثانیه آب ورودی به استخر می‌توان یک تن ماهی درهر دوره پرورشی 5 تا 7 ماهه تولید نمود .

2) پرورش متراکم ماهی در قفس : در این روش در دریاچه ها ، آبگیرها ، و سد های ، دارای آب مناسب و دائمی‌ هستند با استقرار قفسهای شناور  می‌توان اقدام به پرورش ماهی نمود .

3- پرورش ماهی قزل آلا با استفاده از آب کشاورزی : این روش که به روش دو منظور مشهور است با احداث استخرهای بتنی در مقابل چاه های عمیق و غیر عمیق ، چشمه های و نهرها و کنال هی کشاورزش و با شرفع فصل کشاورزش دمره پرورشی آغاز می‌شود و نتیجیتاً از آب کشاورزی استفاده بهینه و مضاعف به عمل می‌آید .

4-پرورش ماهی قزل آلا در استخرهای ذخیره کشاورزی : ماهیدار کردن استخرهای ذخیره و پرورش ماهی در این استخرها همزمان با فصل کشاورزی انجام می‌پذیرد .

2- نقش غذا در پرورش ماهی قزل آلا :

برای دست یابی به هدف تولید اقتصادی ماهی قزل آلا ، به کار بردن غذای مناسب و حاوی اجزای مورد نیاز این ماهی ، اهمیت بسیار بالایی دارد . جیره غذایی که برای ماهی قزل آلادر نظر می‌گیریم (غذا آماده ؛ ساخت کارخانجات تولید غذا ) باید از نظر نوع و مقدار ترکیبات تشکیل دهنده آن یعنی ؛ پروتئین ، چربی ، مواد قندی (کربوهیدرات) و مواد معدنی (مینرالها) از ویژگیهای متناسب با نیازهای این ماهی برخوردار باشد .

یکی از مهمترین این ترکیبات ، پروتئین ( نوع و مقدار ) غذاست که از نظر قدرت مقاومت در برابر متلاشی شدن در آب و به هنگام پاشیدن آن به داخل آب استخر ، باید به گونه ای باشد که ماهی فرصت بلعیدن آن را داشته باشد و پیش از دریافت آن توسط ماهی ، متلاشی نشود .

با توجه به اینکه بعد از کیفیت و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب ، غذا از مهمترین عوامل موفقیت در امر پرورش ماهی قزل آلاست ، می‌توانیم به اهیمت و نقش غذا متناسب بودن آن از نظر نوع و مقدار در هر مرحله از رشد و پرورش پی ببریم زیرا در صورت استفاده از غذا یا جیره غذایی مناسب ، علاوه بر تأمین نیاز بدنی آنها ، باعث بهبود وضعیت عمومی‌ و سلامتی ماهیها ، کاهش تلفات در طول دوره پرورش ، سریعتر شدن رشد آنها ، تولید ماهی با متوسط وزنی بالاتر و در نهایت ، دست یابی به مقدار کل تولید بالاتر در هر استخر یا در سطح کل مزرعه خواهد شد .

بر عکس ، چنانچه از غذای حاوی ترکیب غذایی نامناسب استفاده کنیم به نحوی که نیازها تغذیه ای ماهی قزل آلا را تأمین نکند ، برای مثال حاوی مقدار کافی پروتئین و بویژه انواعی خاص از پروتئین ( که باید حاوی اسیدهای آمینه معین مورد نیاز این ماهی در هر دوره از رشد باشند ) یا مقدار کافی از ویتامینهای مورد نیاز این ماهی و یا غذا ، مطلوب و مورد علاقه ماهی نباشد یا فاسد باشد ، همه اینها در نهایت نتایج منفی و نامطلوب همچون عدم مصرف غذا توسط ماهیهای پرورشی ، کاهش میزان مقاومت ماهی در برابر بیماریها و عوامل ناخواسته محیطی از قبیل تغییر اسیدیته  آب ، دمای آب و کاهش میزان رشد ماهیها و در حالتهای شدید ، وقوع تلفات در ماهیها و سرانجام ، کاهش میزان تولید سالانه مزرعه و کاهش میزان سودهی و درآمد سالانه مزرعه را به دنبال خواهد داشت .

3- عوامل موثر در رشد ماهی قزل الا :

عوامل محیطی : شامل شرایط نوری ، تراکم ماهیها ، دمای آب ، مقدار اکسیژن و مقدار گازکربنیک محلول در آب .

عوامل تغذیه ای : شامل کمیت و کیفیت غذا .

عوامل داخلی : شامل اندازه ماهی ، بلوج جنسی ، خصوصیات ارثی ماهیها .

1-3- عوامل محیطی مؤثر در رشد ماهی قزل آلا :

1-1-3- تأثیر شرایط نوری بر رشد : هر چه طول روز یا مدت تابش نور کوتاهتر باشد ، میزان رشد ماهی قزل آلا محدودتر می‌گردد و کاهش می‌یابد . قزل آلاهای جوان هنگامی‌ که در طول روز یا در شب در معرض نور اضافی قرار داده شوند ، رشد آنها به میزان 13 تا 17 درصد بیشتر از ماهیهایی خواهد بود که در شرایط نوری طبیعی قرار دارند .

2-1-3- تأثیر تراکم ماهیها بر رشد : چون در پرورش ماهی قزل آلا در استخر های بتونی ، تعداد به نسبت زیادی ماهی در حجم کوچکی از آب نگهداری و پرورش داده می‌شوند و تراکم ماهیها بالا می‌باشد ، برخورد و تماس بین آنها افزایش می‌یابد و فشار روانی وارد شده به ماهیها را افزایش می‌دهد که برای جبران آن ، میزان اکسیژن محلول در آب باید بالا باشد که برای دست یابی به این شرایط ، میزان جریان آب ورودی به استخرها یا سرعت تعویض آب ، بالا در نظر گرفته می‌شود تا از تجمع مواد سمی‌نظیر آمونیاک  در اثر بالا بودن تعداد ماهیها در واحد حجم آب جلوگیری می‌کند و همچنین غذادهی هم از جنبه مقدار غذا و زمان غذادهی به نحوی باشد که رقابت میان ماهیها در گرفتن غذا منجر به بی غذا ماندن تعدادی از آنها نشود .

2-1-3- تأثير تراكم ماهيها بر رشد : چون در پرورش ماهي قزل آلا در استخرهاي بتوني ، تعداد به نسبت زيادي ماهي در حجم كوچكي از آب نگهداري و پرورش داده مي‌شوند و تراكم ماهيها بالا مي‌باشد ، برخورد و تماس بين آنها افزايش مي‌يابد و فشار رواني وارد شده به ماهيها را افزايش مي‌دهد كه براي جبران آن ، ميزان اكسيژن محلول در آب بايد بالا باشد كه براي دست يابي به اين شرايط ، ميزان جريان آب ورودي به استخرها يا سرعت تعويض آب ، بالا در نظر گرفته مي‌شود تا از تجمع مواد سمي‌نظير آمونياك در اثر بالا بودن تعداد ماهيها در واحد حجم آب جلوگيري مي‌كند و همچنين غذادهي هم از جنبه مقدار غذا و زمان غذادهي به نحوي باشد كه رقابت ميان ماهيها در گرفتن غذا منجر به بي غذا ماندن تعدادي از آنها نشود .

3-1-3- تأثير آب بررشد: دماي آب تا حد زيادي به شرايط آب و هوايي منطقه احداث مزرعه پرورش قزل آلا بستگي دارد . همان طور كه مي‌دانيم ماهيها و از جمله قزل آلا ، براي به مصرف رساندن غذا در داخل بدن خود و همچنين انجام فعاليت طبيعي اندامها و بافتهاي بدن (كه سلول ها تشكيل دهنده ) نياز به اكسيژن دارند تا طبق رابطه كلي و ساده شده زير :

گاز كربنيك + انرژي اكسيژن + غذا

انرژي مورد نياز بدن خود را براي انجام فعاليت هاي زيستي مختلف تأمين كنند . به بيان ديگر ، در صورت عدم وجود اكسيژن يا وجود اكسيژن به مقدار ناكافي در آب و نرسيدن اكسيژن كافي به بدن ماهي فعاليتهاي حياتي ماهيها و مهمترين آنها ، سوزاندن غذا و توليد انرژي مورد نياز بدن ماهي دچار مشكل و اختلال خواهد شد و ادامة حيات ماهي را غير ممكن و در موارد شديد ، منجر به مرگ ماهي خواهد شد .

از طرفي ، ماهي قزل آلا بر خلاف موجودات خشكي ، نمي‌تواند از اكسيژن هوا استفاده كند و اكسيژن بايد در آب موجود باشد كه براي وجود اكسيژن در آب ، اين گاز بايد از هوا وارد آب شود و با آن حل گردد و بصورت محلول در آب درآيد اگر چه در بيشتر موارد ، آبهاي مناطق مستعد جهت پرورش قزل آلا از ميزان كافي اكسيژن كه به حالت محلول در آب در آمدهاست برخوردار مي‌باشند (مقدار اكسيژن محلول آنها در حد كافي است ) اما جريان و حركت آب و وزش باد يا جريان هوا ، به حل شدن اكسيژن هوا در آب كمك مي‌كند تا مصرف اكسيژن محلول در آب توسط ماهيها و كاهش ميزان اكسيژن محلول آب را با حل كردن اكسيژن جديد در آب ، جبران كند .

يكي از موارد تعيين كننده در اين رابطه ، دماي آب استخر پرورش قزل آلا مي‌باشد . در صورتي كه دماي آب در استخرهاي پرورش قزل آلا از حدود 20 درجه سانتي گراد بالاتر برود ، عمل حل شدن اكسيژن هوا در آب يا وارد شدن اكسيژن هوا به آب تا حد زيادي كاهش مي‌يابد (اين حالت ، اصطلاحاً «كاهش درجه اشباع گازهاي محلول» ناميده مي‌شود).

براي دست يابي به اين هدف كه مقدار اكسيژن محلول و موجود در آب در حد نياز ماهيهاي قزل آلاي پرورشي باشد و همچنين ساير فعاليتهايي كه براي ادامة حيات اين ماهي لازم هستند ، نظير تنفس ، هضم غذا ، سوختن غذا در بافتها و اندامهاي بدن (يا سلول ها) به نحو مطلوب صورت گيرد ، بهتر است كه دماي آب استخرهاي پرورش اين ماهي بين 12 تا 16 درجه سانتي گراد باشد .

مناسب ترين آب ، آبي است كه دماي آن در حدود 16 درجه سانتي گراد باشد .

همچنين لازم به توضيح است كه ماهي قزل آلا ، به دليل اينكه به طور طبيعي تمايل به زندگي در آبهاي سرد دارد و قادر به زندگي در اين نوع آب مي‌باشد ( كه به همين دليل جزء ماهيان سردابي به حساب مي‌آيد ) نمي‌توانند آبهايي را كه دماي آن بالاتر از 20 درجه سانتي گراد باشد تحمل مي‌كند . در چنين شرايطي ، تلفات استخرها شروع مي‌شود زيرا براي انجام فعاليتهاي حياتي و از همه مهمتر سوختن غذا در بدن و توليد انرژي ، دماي آب بايد در حد معيني باشد .

توضيح اينكه هر چه دماي آب پايين تر باشد ( آب استخر نبايد يخ زده باشد ) ميزان حل شدن اكسيژن هوا در آب ، افزايش مي‌يابد . در ضمن ، هر قدر ميزان اكسيژن محلول در آب ، در استخرهاي پرورش قزل آلا ، بالاتر باشد (البته نبايد از حد معيني فراتر رود زيرا حد بسيار بالاي اكسيژن نيز مشكلاتي را براي ماهي ايجاد مي‌كند ) اعمال حياتي بدن ماهي ، به نحو بهتر و مطلوب‌تر صورت مي‌گيرد كه مهمترين آنها سوزاندن غذا و توليد انرژي در بدن است . در اين حالت ، بهبود وضعيت سلامتي ، تغذيه و رشد بهتر ماهيها و سرانجام ، افزايش وزن و توليد مقدار بيشتر ماهي در مزرعه ، از ديگر نتايجي است كه به آنها دست خواهيم يافت .

4-1-3- تأثير مقدار اكسيژن محلول در آب بر رشد : درباره اهميت اين عامل محيطي بسيار مهم ، توضيحاتي در قسمت «تأثير دماي آب بر رشد» داده شده . ياد آوري اين نكته ضروري است كه به منظور ايجاد شرايط مناسب براي رشد مطلوب و كافي ماهي قزل آلا ، مقدار اكسيژن حل شده در آب يا مقدار اكسيژن محلول در آب بايد بالاتر از 6 ميلي گرم در ليتر (006/0 گرم اكسيژن در هر ليتر آب ) باشد و چنانچه مقدار ياد شده از 4 ميلي گرم در ليتر كمتر باشد ، باعث ايجاد اختلال در فعاليتهاي حياتي وقوع مرگ و مير و تلفات در آنها مي‌شود . علاوه بر تأثير دماي آب بر ميزان اكسيژن محلول آب ، كه پيش تر توضيح داده شد ، عوامل ديگري كه بر مقدار اكسيژن محلول در آب تأثير مي‌گذارند .

5-1-3- تاثير مقدار گاز كربنيك محلول در آب بر رشد : همانطور كه در قسمت هاي پيشين توضيح داده شده ، اين گاز در نتيجه سوختن غذا با اكسيژن توليد مي‌شود . در صورتي كه مقدار اين گاز در آب از حد معيني بيشتر شود ، به علت تأثيراتي كه بر روي ماهي مي‌گذارد ، مي‌تواند منجر به مرگ آنها گردد .

در موارد زير مقدار دي اكسيد كربن آب استخرهاي پرورش قزل آلا به شدت افزايش مي‌يابد و مي‌تواند به حدي برسد كه براي اين ماهي خطرناك و كشنده باشد :

الف – هنگامي‌كه هوا ابري است يا در شب ها كه عمل توليد اكسيژن توسط موجودات زي شناوران گياهي موجود در آب متوقف مي‌شود و در عوض ، توليد گاز كربنيك در اثر فعاليتهاي تنفسي آنها افزايش مي‌يابد .

ب- زماني كه مقدار غذاي داده شده به ماهيهاي استخر بيشتر از حد مصرف آنها باشد و قسمت مصرف نشده غذا در كف استخر ته نشين شود و مقدار مواد آلي موجود در آب را افزايش دهد .

پ – هنگامي‌كه مقدار تعويض آب استخرها يا ميزان آب ورودي به استخر هاي پرورشي كم باشد با ارتفاع آب استخر پايين باشد و به اين طريق ، گاز كربنيك توليد شده توسط ماهيها و زي شناوران موجود در آب ، فرصت تجمع بيايند .

براي پايين آوردن يا كاهش دادن ميزان گاز كربنيك آب ، مي‌توان به يكي از روشهاي زير عمل كرد :

انجام عمل هوادهي يا اكسيژن دهي به آب

بالا بردن اسيديته آب از طريق افزودن هيدروكسيد كلسيم (آهك) به آب استخر ها جلوگيري شود .

6-1-3-ساير عوامل محيطي مؤثر برر ميزان رشد ماهي قزل آلاي پرورشي : اين عوامل كه تنها به بيان نام آنها اكتفا مي كنيم عبارتند از :

ميزان سختي كل آب ، ميزان قليايت و ميزان اسيديته آب ، ميزان املاح محلول در آب (شوري آب) ، ميزان مواد معلق موجود در آب (كدورت آب) ، مقدار نيتريت ، نيترات ، سولفيد هيدروژن و آمونياك آب ، ميزان تقاضاي اكسيژن زيستي ، ميزان هدايت الكتريكي و مقدار فلزات سنگين موجود در آب .

2-3- عوامل تغذيه اي مؤثر در رشد ماهي قزل آلا :

به طور كلي غذايي كه به قزل آلاي پرورشي مي‌دهيم بايد اجزاي غذايي مورد نياز اين ماهي را داشته باشد ، اجزايي كه ماهي براي رشد و توليد انرژي و انجام فعاليتهاي حياتي به آنها نياز دارد . مهمترين اجزاي غذايي كه بايد در غذاي قزل آلاي پرورشي وجود داشته باشند پروتئين ها ، چربيها ، قندها ، ويتامينها و مواد معدني يا عناصر كمياب هستند .

1-2-3- پروتئين ها : يكي از اجزاي غذايي بسيار مهم است كه براي ساخت بافتهاي جديد بدون ماهي و رشد آن ضروري است . پروتئين ها از واحدهاي كوچكي به نام «اسيد آمينه» تشكيل شده اند . اسيدهاي آمينه به طور كلي شامل 20 نوع هستند و پروتئين هاي گوناگون به نسبتهاي متفاوتي از كنار هم قرار گرفتن آنها ساخته مي‌شوند. بعضي از پروتئين ها از نظر چند نوع از اين اسيدهاي آمينه ، غني يا در مواردي فاقد يك يا چند نوع از آنها هستند و براي تأمين نياز كامل ماهيها به پروتئين ها يا اسيدهاي آمينه ، بايد تركيبي از چند نوع پروتئين در جيره غذايي مورد استفاده قرار گيرد تا كمبودهاي احتمالي بعضي از اسيدهاي آمينه در يك نوع پروتئين ، توسط ساير پروتئين‌ها جبران شود . يكي از دلايل تركيب كردن چند نوع ماده غذايي گوناگون حاوي پروتئين براي تهيه جيره غذايي قزل آلا نيز به همين منظور است .

براي تأمين پروتئين مورد نياز قزل آلا ، از منابع جانوري ؛ نظير پودر ماهي و گياهي ؛ نظير پودر سيا اضافه مي‌شود . در مراحل مختلف رشد ، ميزان پروتئين مورد نياز كه بايد در جيره غذايي قزل آلا موجود باشد ، عبارت است از :

در اوايل دوره پرورش ، 50 درصد از مقدار كل جيره (براي تهيه غذاي آغازي).

در اواسط دوره پرورش ، 40 درصد از مقدار كل جيره (براي تهيه غذاي رشد).

در اواخر دوره پرورش ، 35 درصد از مقدار كل جيره (براي تهية غذاي پاياني ).

مقادير توصيه شده فوق مقدار پيشنهادي و كمترين مقدار پروتئين است كه بايد در جيره غذايي موجود باشد ، زيرا افزون و بالابردن ميزان اين مقادير ، اگرچه ميزان رشد ماهي را افزايش ميدهد ، به علت گران بودن پروتئين نسبت به ساير اجزاي غذايي ، هزينه توليد هر كيلوگرم ماهي را بالا مي‌برد .

اجزاي غذايي كه براي تغذيه ماهي قزل آلا به كار مي‌روند ،‌ به طور عمده شامل پودر ماهي ، ضايعات كشتارگاهي دام و طيور ، ماهي كيلكا ، آرد سويا ، آرد ذرت ، كنجاله سويا و پودر خون است كه مولتي ويتاميني نيز براي رفع نقص پايين بودن ميزان احتمالي ويتامينها به آن افزوده مي‌شود .

2-2-3-چربيها : دومين جزء غذايي كه بايد در جيره غذايي ماهي قزل آلا موجود باشد و از نظر ميزان اهميت نيز بعد از پروتئين ها قرار مي‌گيرد ، «چربيها» هستند . نقش آنها در تأمين انرژي در بدن ، از طريق سوختن در سلولهاي ساخت بافتهاي بدن و نقش ديگر آن در ساخت بافتهاي كبد و رشد ماهي قزل آلا مي‌باشد .

كمترين ميزان نياز ماهي به چربي ، در مراحل گوناگون به اين شرح است :

1-در اوايل دوره پرورش ، 15 درصد از مقدار كل جيره (براي تهيه غذاي آغازي).

2-در اواسط دوره پرورش ، 12 درصدد از مقدار كل جيره (براي تهيه غذاي رشد).

3-در اواخر دوره پرورش ، 9 درصد از مقدار كل جيره (براي تيه غذاي پاياني) .

در صورتي كه بر مقدار چربي در هر مرحله از دوره پرورش بيفزاييم ، به علت اينكه در سلولهاي بدن به جاي پروتئين مي‌سوزد و توليد انرژي مي‌كند ، پروتئين موجود در جيره فقط براي ساخت بافتهاي جديد و رشد ماهي به مصرف مي‌رسد ( و در اين حالت پروتئين صرف توليد انرژي نمي‌شود ) و مي‌تواند ميزان رشد ماهي را افزايش دهد .

3-2-3-قندها : يكي ديگر از مواد غذايي ضروري براي حيات و رشد ماهي است كه بايد در جيره غذايي قزل آلا وجودداشته باشد . هنگامي‌كه ماهي نتواند انرژي مورد نياز خود را از سوزاندن پروتئين ها و چربيها تأمين كند ، قندها يا كربوهيدراتها در سلولهاي بدن ماهي مي‌سوزند . در تغذيه طبيعي قزل آلا ، قندها نقشي دارند ، اما در عمل ، در تهيه جيره غذايي قزل آلا از مواد غذايي استفاده مي‌كنيم كه در ترتيب خود داراي قند هستند ؛ مانند غلات . دو منبع عمده قندي در جيره غذايي ماهي ، شامل نشاسته (موجود در سيب زميني و … ) و رشته هاي گياهي (ساقه گياهان و … ) مي‌باشند .

مشكلي كه در مورد وجود قندها يا كربوهيدراتها در جيره غذايي قزل آلا وجود دارد اين است كه ماهي در هضم آنها در دستگاه هاضمه (گوارشي) خود و جذب و وارد كردن آنها به خون خود محدوديت دارد و حتي در بهترين شرايط ، حداكثر 60 تا 65 درصد از كربوهيدرات (مثلاً‌ نشاسته) موجود در غذا را حضم و به بدن خود جذب مي‌كند و اگر مقدار قندها در جيره غذايي قزل آلا از يك حدي بيشتر باشد ، قسمت قابل توجهي از آن بودن آنكه هضم و به بدن ماهي جذب شود ، از دستگاه هاضمه ماهي عبور مي‌كندو از بدن به صورت مدفوع دفع مي‌شود . آسانتر و سريعتر مي‌كند ، بنابراين بالا بودن بيش از حد ميزان كربوهيدرات در جيره غذايي ، به پروتئين ها و چربيهاي موجود در غذا فرصت هضم توسط دستگاه گوارش و جذب شدن آنها به بدن ماهي را نمي‌دهد و در نتيجه ، از دسترس ماهي خارج شده و علامتهاي مربوط به كمبود پروتئين و چربي را كه شامل كاهش رشد و بيماريهاي ناشي از كمبود پروتئين هستند در بدن ماهي آشكار مي‌سازد .

از طرفي ، در صورتي كه ميزان قندها در جيره غذايي قزل آلا زياد باشد ، بعد از هضم و توليد گلوكز (در اثر هضم قندها ) كه جذب بدن ماهي مي‌شود و مشكلاتي از جمله زرد شدن كبد ماهي را به وجود مي‌آورد .

با همه اين توضيحات ، دليل استفاده از قندها يا مواد غذايي حاوي قندها در جيره غذايي قزل آلا عبارت است از :

به عنوان يك منبع تأمين كننده انرژي ارزان قيمت ، كه به جاي پروتئين و چربي مورد استفاده قرار مي‌گيرد .

موجب افزايش ميزان چسبندگي اجزاي غذايي به هم و ديرتر متلاشي شدن غذا ، بويژه غذاهاي پيش ساخته كارخانجات توليد غذا (پلت) ، مي‌شود .

استفاده از قندها باعث مي‌شود كه پروتئين موجود در غذا ، به جاي آنكه صرف توليد انرژي شود ، براي ساخت بافتها و اندامهاي جديد يا رشد ماهي و در نهايت افزايش ميزان رشد ماهي صرف شود .

4-2-3- ويتامينها : نوعي مواد آلي كه وجود آنها به مقدار كم در جيره غذايي قزل آلا ضروري است تا رشد و سلامتي اين ماهي را تأمين كند و در بعضي از فعاليتهاي حياتي پيچيده سلولس نيز (به عنوان كوآنزيم) نقش دارند . ويتامينها شامل دو نوع محلول در آب و محلول در چربي هستند .

از ويتامينهاي محلول در آب ، و و از ويتامينهاي محلول در چربي ،‌ مي‌توان و را نام برد .

هر چند وجود هر يك از ويتامينها به مقدار كافي در جيره غذايي ضروري است ، ويتامينهاي محلول در چربي ، در صورتي كه مقدارشان در جيره غذايي بيش از حد نياز باشد مي‌تواند باعث ايجاد مسموميت در قزل آلاي پرورشي شود .

البته در هر مرحله از دوره پرورش ، ميزان ويتامين مورد نياز براي قزل آلا بسته به عواملي متغير است كه از مهمترين اين عوامل ، مي‌توان ميزان رشد ماهي ، دماي آب و تغييرات محيطي را نام برد . بايد به اين نكته توجه داشت كه بعضي از ويتامينها در برابر تابش نور ، حرارت محيط و ميزان رطوبت حساس هستند كه در صورت نگهداري غذاي قزل آلا در شرايط نا مطلوب ، ممكن است ويتامينهاي موجود در غذا از بين بروند .

5-2-3- مواد معدني (مينرالها) : از ديگر اجزاي غذايي مورد نياز قزل آلاست . نقش اين مواد در سوزاندن غذا ، افزايش سختي و استقامت استخوانها ، مداخله در تبادل آب اين ماهي و محيط اطراف و حضور در تركيب شيميايي مايعات مهم بدني مي‌باشند. هفت عنصر مهم معدني و مورد نياز قزل آلا عبارتند از :

كلسيم ، كلر ، پتاسيم . سديم ، فسفر ، منيزيم ، گوگرد .

و همچنين عناصر كمياب شامل آهن ، روي ، مس ، منگنز ، نيكل و غيره مي‌باشد .

ميزان نياز قزل آلا به مواد معدني به ترتيب عبارت است از : كلسيم 5/0 درصد جيره غذايي ، كلر 5/0 تا 1 درصد ، پتاسيم 3/0 تا 1 درصد ، فسفر 7/0 درصد ، سديم 3/0 تا 1 درصد ، منيزيم 05/0 درصد و گوگرد 5/0 تا 3 درصد .

در مورد عناصر كمياب بر اساس جداول غذايي موجود ، در حد نياز بايد در تركيب جيره غذايي موجود باشند تا علامتهاي ناشي از كمبود آنها در ماهي قزل آلا مشاهده نشود .

3-3-عوامل داخلي مؤثر در رشد ماهي قزل آلا :

همان طور كه قبلاً ذكر شد ، از اين قبيل عوامل مي‌توان به موارد زير اشاره كرد :

اندازه ماهي : هر چه وزن قزل آلا يا اندازه آن بيشتر شود ، سرعت رشد آن به طور طبيعي كاهش مي‌يابد .

بلوغ جنسي : با ورود قزل آلا به دوره بلوغ جنسي ، از سرعت رشد آن كاسته مي‌شود .

خصوصيات ارثي ماهيها : بعضي از ماهيها بر اساس ويژگيهاي جنسي كه از ماهيهاي نر و ماده والد خود به ارث برده اند ، داراي رشد سريعتر و گروه ديگري از آنها داراي رشد كندتر هستند .

روش تخمين توده زنده ماهي در استخر :

همان طور كه ميدانيم بنا به دلايلي ، ما هميشه نياز داريم از مقدار وزن ماهي زنده موجود در هر استخر پرورش قزل آلا آگاه باشيم كه مهمترين اين دلايل عبارتند از :

تعيين مقدار غذايي كه در هر استخر بايد ماهيها داده شود .

2- با آگاهي از مقدار وزن زنده ماهي موجود در استخر ، مي‌توانيم بتدريج در مواقع لزوم ، تراكم ماهيها را كاهش دهيم و مقداري از ماهيها به استخرهاي ديگر منتقل كنيم يا در صورت امكان ، مي‌توانيم مقداري از ماهيها را برداشت كنيم .

3- زير نظر داشتن تعداد ماهيها موجود در استخر در هر مرحله زماني ، ما را از وقوع تلفات يا سرقت احتمالي ماهيهای یک استخر آگاه مي‌سازد .

براي تعيين يا تخمين مقدار يا وزن ماهيان زنده موجود در يك استخر مي‌توانيم به يكي از روشهاي زير عمل كنيم :

شمارش تك تك ماهيهاي هر استخر و ضرب كردن تعداد ماهيها در ميانگين وزن آنها يا وزن كردن همه ماهيها موجود در يك استخر . اگر چه اين روش بسيار دقيق است ، اما در عمل به دلايلي نظير وارد شدن استرس به ماهيها ، امكان وقوع تلفات در ماهيها و نياز به نيروي انساني (كارگر) زياد وقت گير بودن ، انجام نمي‌شود .

در اين روش ، يك مشت غذا (پلت) در استخر پرورش قزل آلا مي‌ريزيم كه در اين زمان ماهيها در محل ريختن غذا جمع مي‌شوند ، با تور پرتابي (ساليك) ، آنها را صيد مي كنيم و ماهيها را در همان حالتي كه در داخل تور ساليك هستند ، به طور يكجا وزن مي‌كنيم و سپس تعدادشان را شمارش مي‌كنيم و به استخر باز مي‌گردانيم .

اين كار را در 3-4 نقطه از استخر انجام مي‌دهيم ، آن گاه :

وزن كل ماهيها را در چند بار نمونه گيري محاسبه و با تقسيم وزن كل بر تعداد كل ماهيهاي شمارش شده در چند نمونه گيري ، ميانگين وزن ماهيها استخر را محاسبه كنيم .

در اين روش نيز ماهيها را 18 تا 24 ساعت پس از غذادهي در يك سمت استخر جمع مي‌كنيم ، سپس ، از ماهيهاي درون جعبه برمي‌داريم و توزيع و شمارش مي‌كنيم و در بيرون از منطقه تجمع رها مي‌كنيم . آن گاه پس از برداشتن تعداد نمونه كافي و توزيع آنها ، بقيه ماهيهاي درون جعبه را با واژگون كردن به داخل آب رها مي‌كنيم و مجدداً با تور ساليك ، نمونه هاي جديد را از محل تجمع ماهيها صيد و به درون جعبه انتقال مي‌دهيم .

تعيين شاخص رشد (ضريب رشد)

هدف از انجام عمليات پرورش قزل‌ آلا ، افزايش و بالابردن وزن اوليه بچه ماهيها و رساندن آنها به وزن قابل عرضه به بازار مي‌باشد و يكي از معيارهاي موفقيت در امر پرورش ، رشد مناسب و نسبتاً سريع ماهيها است .

وزن و طول ماهيها پرورشي ، نسبت به هم ، يك رابطه رياضي دارند :

در اين رابطه ، وزن ماهي بر حسب گرم و طول بر حسب سانتي متر است و هر چه مقدار ضريب چاقي بزرگتر باشد ، وزن نسبت به طول معين ماهي ، بالاتر خواهد بود كه مي‌توان نتيجه گرفت ماهي چاقتر و رشد آن بيشتر است .

بزگترين هدف رشد ، بالابردن ميزان پروتئين بدن است و تجمع چربي در بدن در اثر تغذيه بيش از حد و بويژه ذخيره شدن آن در دستگاه گوارش ماهيها ، بي ارزش مي‌باشد .

رشد در واحد زمان ، ضريب رشد (شاخص رشد) يا ميزان رشد ناميده مي‌شود .

در اين رابطه (فرمول) ، وزن اوليه وزن ثانويه بر حسب گرم و زمان بر حسب روز است . مثلاً اگر تعدادي بچه كه وزن متوسط آنها 5/5 گرم باشد ، پس از 10 روز به وزن 11 گرم برسند ، ضريب رشد بدين صورت محاسبه مي‌شود :

در اينجا ، شاخص رشدد يا ضريب رشد 55/0 گرم در روز يا 550 ميلي گرم در روز مي‌باشد .

ميزان رشد مناسب ماهي قزل آلا در هر مرحله از پرورش :

در هر مرحله اي از دوره پرورش ، در صورتي كه ماهيها در شرايط مطلوب قرار داشته باشند و نياز محيطي (دما و كيفيت آب ) و تغذيه اي (تأمين نياز هاي غذايي و مقدار كافي غذا) آن تأمين باشد ، بايد رشد معيني داشته باشند ، كه اين رشد هم از نظر طول و هم از نظر افزايش وزن ، مطرح مي‌باشد .

ميزان افزايش طول روزنامه ماهي قزل آلاي رنگين كمان كه رابطه مشخصي با درجه حرارت آب دارد ، در جدول يك آمده است .

ميزان افزايش وزن روزنامه ماهيها يا طول دوره پرورش براي رسيدن به يك وزن معين نيز با درجه حرارت آب استخر پرورش قزل آلا ارتباط دارد كه در جدول دو اين رابطه نمايش داده شده است .

مثال : بر اساس جدول 2 ، در آب با دماي 8 درجه سانتي گراد کشيدن وزن ماهي از 20 گرم به 50 گرن . نياز به 71 روز زمان دارد . براي محاسبة ميزان افزايش وزن روزانه اين ماهيها :