خلاصه طرح
(جداول در فایل اصلی موجود است)
مقدمه :
• تاریخچه نخ ابریشم:
ابریشم لیفی است پروتئینی که به فرم رشته از دهان حشره کرم ابریشم ریسیده می شود ، این حشره لیف ابریشم را به دور خود تنیده و پیله ابریشم را درست کرده و درداخل آن بسر می برد .
بر اساس مدارک تاریخی اولین کشوری که به صنعت تولید ابریشم دست یافت کشور چین بود و این
زمان را مورخین ٠۵۶٢ سال قبل از میلاد مسیح ثبت کرده اند.چنانچه گفته اندملکه چین طرزاستفاده و بازکردن ابریشم از پیله را یاد گرفته و شخصا به پرورش کرم ابریشم و تولید آن پرداخته و بانی این صنعت مهم گردیده است.سالهای متمادی صنعت ابریشم در انحصار چین بود مردم چین سنت دیرینه ای در پوشیدن البسه ابریشمی دارند و برای اقلیتی استفاده از فرآورده های ابریشمی جزو ضروریات زندگی آنها قرار دارد. و اولین کشوری که پس ازچین به این صنعت دست یافت کشورشبه جزیره کره بود بعدها این صنعت به کشورهای ژاپن ، هندوستان ، ایران و کشورهای اروپائی از جمله فرانسه و ایتالیا رسید.
ابریشم بعنوان ظریفترین ، محکم ترین ، پردوام ترین و پر جلا ترین نخ جهان ازسابقه ای به قدمت تمدن بشری برخورداربوده و اصلی ترین مورد مصرف آن بافت پارچه های ابریشمی بوده است . بررسی تاریخ وسیر تحول جامه ملل نشان می دهد که فاخرترین لباسها همواره از پارچه های ابریشمی دوخته شده ابریشم هم در بافت پارچه های لطیف و خنک مناسب فصل گرما و هم درلایه آستر خزهای زمستانی بعنوان عایق حرارتی گرم مورد استفاده قرار داشته است .
• پیشینه صنایع ابریشم در ایران
در ایران آغازورود و توسعه پرورش کرم ابریشم درسواحل بحرخزر می باشد ، ایران از قدیم الایام شاهراه ارتباطی بین شرق و غرب بوده و رفت و آمدهای تجاری جز ازطریق این کشور امکان پذیر نبوده است ، دوران حکومت مغول در ایران با پرورش کرم ابریشم و صنایع مربوط به آن پیشرفت محسوسی داشته و بافتن پارچه های ابریشمی مخصوصا در خراسان ، یزد و کرمان از اهمیت فوق العادهای بر خوردار بوده است .از نوشته های دانشمندان ومورخین وبعضی سیاحان قدیم چنین بر می آید که پرورش و نگهداری کرم ابریشم در مناطق مختلف خراسان ونواحی ساحلی دریای خزر مرسوم بوده است . چنانکه سیاحی
به نام ( استخری ) از قرن 13 نیز اشاره به این موضوع می نماید .به طورکلی پرورش کرم ابریشم در
ایران در دو دوره مختلف با فاصله زمانی مدیدی رونق بسزائی داشته است ، اولین دوره در سالهای 400
تا 450 بعد ازمیلاد بوده است که در آن زمان ایران یکی از مراکز مهم پخش نوغان به شمار می آمد و از همین نقطه بود که تخم نوغان در دوران قدرت و سلطه اعراب به افریقا و از راه افریقا به اسپانیا واز آنجا در اواخر قرن دهم میلادی به ایتالیا برده شد .
مقدار تولیدابریشم را در حدود 230 سال پیش در ایران تقریبا 900 هزارکیلوگرم تخمین می زنند که اکثر آن به کشورهای اروپائی صادر می شده است .
ابریشم در آن زمان از منابع گرانبها بوده و بنا به نوشته مورخین قسمتی از مالیات جنسی ولایات ابریشم خیزبا ابریشم مبادله می گردید .
دوره صفویه را می توان عصر شکوفایی این فعالیت نام برد بطوریکه میزان تولید ابریشم را در این زمان
تا ٣٠٠٠ تن بر آورد کرده اند و در این زمان مناطقی نظیر :مازندران، خراسان اصفهان،یزد،کرمان و کاشان از جمله مراکز تولید پیله و ابریشم بوده اند. محصول ابریشم در گیلان آنچنان پر رونق بود که مورخ یونانی معتقد است که قدمت کرم ابریشم در گیلان به زمان بنی اسرائیل میرسد، او انتساب این
نظر را به گیلانیها داده و نوشته است که بعقیده گیلانیها این کرم ها از جراحت ایوب پیغمبر زمانی که مشغول ریاضت بوده خارج شده و ازآن زمان برای گیلک ها باقی مانده است .کارخانه ابریشم کشی اولین بار اواسط قرن نوزدهم در دوران سلطنت ناصر الدین شاه بوسیله یکی از سرمایه داران گیلان به نام آقا محمد خان رشتی درقریه برکاده رشت بنا شد که فعالیت آن پس از مدت کوتاهی متوقف گردید . در آخرین سال سلطنت ناصرالدین شاه یکی دیگرازتجار معروف گیلان به نام حاج امین الضرب موفق شد درحددانش فنی آن روز کارخانه ابریشم کشی مجهزی با استفاده از ماشین آلات فرانسوی درشهر رشت
ایجاد کند ، و با استفاده از مدیران بازرگانی دیبلت (debblet) فرانسوی انحصارتاسیس آن را به مدت 20سال به دست آورد این کارخانه با نیروی کارگران ایرانی چندین سال با موفقیت به ابریشم کشی و تولید محصول با کیفیت مورد قبول بازارهای بین المللی پرداخت ولی سرانجام مسائل اجتماعی و ناسازگاریهای دو فرهنگ شرق و غرب آن را به تعطیلی کشاند .
در زمان سلطنت احمد شاه قاجار شاید بیش از100 کارخانه ابریشم کشی در گیلان تاسیس شد و
شهرستان رشت به تنهائی صاحب بیش از40 دستگاه ماشین برای خشک کردن پیله بود که از مهمترین آنها میتوان کارخانه پیله حاج معین السلطنه و کارخانه پیله رمضانی را نام برد.
در اواخر سلطنت قاجار به دلیل بی توجهی به این فعالیت و از طرفی شیوع بیماری مهلک پبرین مجددا دوره رکورد این صنعت شروع شد و میزان تولید ابریشم را به یکصد تن کاهش داد، پس ازشناخت عامل بیماری توسط لوئی پاستور این صنعت مجددآ درایران رونق گرفت . از آن به بعد فعالیتهایی در این
زمینه به عمل آمد که به نتیجه مثبتی نرسید ،از جمله اینکه در سال ۶١٣١کارخانه حریر بافی چالوس
راه اندازی شد ولی در سال ١٣٣٧ تعطیل گردید . ضمن اینکه تولیدپیله توسط کشاورزان دستخوش نوسانهای قیمت آن در بازار بوده بطوری که میزان تولید نخ ابریشم در زمان پیروزی انقلاب اسلامی
ایران به حدود ٠۵٣ تن رسیده است.
کاروانهائی که محموله ابریشم خود را ازچین و مغولستان از راه ترکستان و ایران و ترکیه و به اروپاحمل می کردند اجبارآ راه طول و درازی را طی می نمودند که این راه به جاده ابریشم مشهور گشته است.
-1 معرفی محصول
ابریشم
ابریشم نوعی الیاف مصنوعی است که از پیله نوعی کرم ابریشم بدست می آید . . این صنعت در طی
قرون متمادی، در مرتبه اول منابع ثروتی ایران به ویژه گیلان محسوب می شد. از جمله مهمترین فعالیت کشاورزان گیلان، پرورش کرم ابریشم و غرس درختهای توت است که سابقاً ، یکی از ثروتهای معتبر این سرزمین به شمار می آمد. این محصول در قرون گذشته، یکی از مهمترین کالاهای صادراتی ایران، از جمله گیلان بود. ابریشم گیلان شهرت جهانی داشت؛ بطوری که بازار ابریشم گیلان به علت رونق فراوان خود تا جنگ جهانی دوم، باعث شد که تجار ابریشم از دورترین نقاط جهان به این مرز و
بوم کشانده شوند .بنابراین کشت درخت توت و تربیت کرم ابریشم در ایران بهویژه گیلان، از قدیم متداول بوده و در بیشتر خانه ها ابریشم ریسی معمول بوده است .
مسئله مهم در پرورش کرم ابریشم، تأمین برگ درخت توت برای تغذیه کرمها است .در دوره پرورش کرمها، چنانچه برگهای مورد نیاز به موقع تأمین نشود، کرمها ضعیف شده و قادر به تولید پیله سالم و
درشت نخواهند شد. زمان لازم برای یک دوره پرورش، حدود ٠۴ تا ۵۴ روز است که از اوایل اردیبهشت با سبز شدن برگها آغاز می شود. از آغاز دوره پرورش تا پایان آن، مراقبتهای خاصی لازم
است که باید انجام گیرد.استان گیلان با وجود این که مهمترین تولیدکننده ابریشم در ایران است؛ اما کمترین فعالیت تبدیلی آن را دارد. محصول عمده ابریشم تولید شده در استان، به کارخانه های بافندگی در استانهای خراسان، یزد و اصفهان فرستاده می شود؛ از این رو صنایع وابسته به ابریشم در گیلان، تنها به تبدیل پیله به نخ ابریشم محدود می شود.
این صنعت در طی قرون متمادی، در مرتبه اول منابع ثروتی ایران به ویژه گیلان محسوب می شد و کلاً، سه ناحیه لاهیجان، گسکر و فومن از نقاط ابریشم خیز آن به شمار می رفته اند.
نخ ابریشم
نخ ابریشم براساس میزان سرسین موجود به سه دسته ابریشم خام ، ابریشم نرم و ابریشم پخته دسته بندی می گردد . ابریشم خام نخ ابریشمی است که سرسین آن گرفته نشده باشد . در صورت رنگرزی کردن نخ ابریشم خام ، فقط قشر خارجی آن رنگ می شود . ابریشم نرم ، نخ ابریشمی است که در آب و
صابون قسمتی از سرسین آن گرفته شده باشد . پس از صمغ گیری 10 الی 15 درصد کاهش وزن
انجام می گیرد . ابریشم پخته نخ ابریشمی است که به مدت 2 ساعت در آب و صابون جوشانده شود بطوریکه صمغ یا سرسین آن کاملا گرفته شود