دانلود پروژه کارآفرینی پرورش قارچ خوراکی

قارچ ها بسیار متنوع وگوناگونند دسته ای  تک سلولی هستند  که بیشتر  بیماریزا می باشند  که موجب بروز  بیماریهای  قارچی در انسان  و گیاهان  می شوند .  شایعترین آنها قارچ  کچلی  و  دیگر قارچهایی است که روی پوست بدن جانداران به ویژه گوشتخواران ضایعاتی مانند نوعی بیماری پوستی بوجود می آورد و از برخی جانوران چون سگ و گربه به انسان سرایت می کنند و یا قارچی که بر روی بوته تیره گندمیان نشو و نما می کند که موجب خسارت به محصول شده و بیماری زنگ را ایجاد می کند. گروهی به صورت توده ای به رنگهای  مختلف  در روی موادغذایی و میوه ها زندگی می کنند.

تاریخچه پرورش قارچ خوراکی

تاریخ مصرف قارچهای خوراکی به عنوان غذا و دارو به زمانی بسیار دور بر می گردد . حتی انسانهای نخستین از خواص ویژه قارچها اطلاع داشته اند .

آزتکها از قارچها به عنوان مواد توهم زا در فالگیری استفاده می کردند و قارچ را گوشت خدا می نامیدند .

قارچها به سه دسته تقسیم شده اند که عبارتند از :

1- قارچهای دارویی

2- قارچهای خوراکی

3- قارچ های سمی

قارچهای خوراکی و سمی

سوال معمول از یک قارچ شناس ، چگونگی تشخیص قارچ خوراکی از قارچ سمی است . وافعیت این است که تشخیص ظاهری این قارچها بسیار مشکل است .

هر چند بعضی افراد شیوه های ساده ای را برای تشخیص صحرایی این قارچها توصیه کرده اند ، لیکن به علت نبود اطمینان و کارایی دقیق این روشها ، تنها راه مطمئن ، شناسایی دقیق آنهاست .

به همین دلیل راه حل صحیح این است که گونه های مختلف قارچ خوراکی را به دقت شناسایی کرده و از مصرف قارچهای شناخته نشده ، خودداری شود . حتی شناسایی خانواده و جنس نیز کفایت نمی کند . زیرا در بسیاری از خانواده ها و جنسها ممکن است گونه های خوراکی و غیر خوراکی وجود داشته باشد .

در هنگام برخورد اولیه با قارچ جدید ، حتما باید جانب احتیاط را رعایت کنیم ، چون احتمال بروز حالت حساسیت و سمیت نسبت به آن در انسان وجود دارد .

در جنس (آمانیتا) گونه های بسیار سمی و کشنده ایی وجود دارد . بنابراین از مصرف این گروه از قارچهای کلاهکدار باید جدا خودداری کرد .

قارچ های خوراکی :

قارچ های پرورشی که در محیط مصنوعی با تنظیم میزان رطوبت درجه گرمای مناسب و آماده سازی خاک محل کشت پرورش داده می شوند. این گونه قارچ ها در سطح وسیع در جا هایی به نام ( خانه یا سالن قارچ) بطور صنعتی بذر پاشی و محصول برداری می شوند. برای تهیه محیط کشت در متون جعبه کم عمق چوبی را پر از خاک برگ می کنند و به مدت 4 روز در اتوکلاو می گذارند تا عاری از هر گونه باکتری و بذر های قارچ سمی شود سپس رشته های (تان یا میسیلوم)را در این محیط کشت می کنند. پس از سه هفته قارچ ها سر از زمین بیرون می آورند. مهمترین قارچ هایی که از دید اقتصادی درامدزا و از نظر ارزش غذایی بر دیگر قارچ ها برتری دارند عبارتند از :

1. قارچ صدفی

Pleurotus Osteratus

2.قارچ دکمه ای

Agaricus Bisporus

3.قارچ معمولی

Agaricus Bitorqis

قارچ منشا انواع آنزیم ها است به همین دلیل در آزمایشگاهها قارچ را به عنوان جزء اصلی محیط کشت نمونه های آزمایش پزشکی و میکروبها به کار می گیرند. قارچ گران قیمت چینی به نام Tremella Fuciformissقارچی است گندرو با گونه گوش طلایی که شبیه گل ارکیده است بسیار مطبوع است. و گونه دیگر گوش نقره ای یا Silver Ear است که خوراکی می باشد و طرفداران  بسیار زیادی در ایلات متحده دارد به طوری که موسسه بزرگی مانند Kennett در پنسیلوانیا که درصد زیادی از قارچ آمریکا را تامیین می کند بیشترین فروش را از این نوع دارد.کشت قارچ در کشور ما با تمام جوانی پیشرفتهای چشمگیری داشته است. این پیشینه شریف تلاش نوینی است بر پایه سنتی و با استفاده از تجربه های دیرین نیاکان کشاورزمان و بر فرهنگ پر بار چندین سره تکیه دارد. کشت و پرورش قارچ در چنین زمینه ای همراه با استفاده از دانش امروز و تکنولوژی پیشرفته و به روشهای اصولی و فنی انجام می گیرد

فواید پرورش قارچ

بر خلاف قارچهایی که به طور طبیعی از طبیعت جمع آوری می شوند ، درباره قارچهای پرورشی این اطمینان خاطر وجود دارد که حتما خوردنی است . تمایل عمومی به انتشار قارچهای خوراکی طی قرنهای متمادی به استفاده ومصرف آنها کمک شایانی کرده است . در حال حاضر قارچ در تمام دنیا غذای مفید ، لذیذ، خوش طعم ، خوشمزه و کاملی به حساب می آید . بقایای گیاهی از قبیل کاه، برگ و سایر مواد زاید کشاورزی ، بقایای محصولات جنگلی و ضایعات صنعتی سلولز دار کمتر مورد استفاده قرار میگیرند ، و اغلب با آتش زدن یا روشهای دیگر از بین می روند . اما با روشهای مختلف بقایای گیاهی را به مواد اولیه برای پرورش قارچهای خوراکی تبدیل و کمپوست مصرف شده را به عنوان کود آلی مرغوب در باغها و مزارع استفاده می کنند . از دیگر مزایای کشت و پرورش قارچهای خوراکی امکان پرورش آنها در اتاقهایا سالنهای دربسته است ، بخصوص در مواقعی که هدف ، صرفه جویی دراستفاده از زمین باشد . در سالنها قارچ را بر روی قفسه های عمودی پرورش داده و بیشتری میزانمحصول در واحد سطح را نسبت به سایر سبزیجات و گیاهان گلخانه ای تولیدمی کنند .با توجه به رشد بسیار سریع قارچهای خوراکی ، پرورش قارچ کاری مفید و پرمنفعت و سود آور است . بعضی از قارچهای خوراکی از قبیل پلوروتوس ، در تجزیه کاه موثر است و میتوان از آنها به منظور تبدیل کاه به یک جیره غذایی غنی و پر ارزش برای حیوانات اهلی استفاده کرد .

روش پرورش قارچ صدفی

وسائل مورد نیاز:

1- کاه و کلش گندم یا برنج

2- بشکه 220 لیتری سربریده یا دیگ بزرگ  

3-  اجاق گاز

4-اسپان ( بذر قارچ) 

5- کیسه کود شیمیایی خالی

6-کیسه پلاستیکی به ابعاد 40 در 80 سانتیمتر ( پلاستیکهای خیاری )

روش کار

  در صورت امکان بهتر است ابتدا کاه ها را به قطعات 5 تا 6 سانتیمتری خرد کنید ( کاه های خرد نشده نیز قابل کاشت است) .

 کیسه های خالی کود شیمیایی را تا نیمه از کاه گندم یا برنج پر کنید .

  کیسه های حامل کاه را در آب در حال جوش داخل بشکه یا دیگ ، به مدت 45 دقیقه قرار دهید . بدین طریق کاه ها ضد عفونی خواهد گردید .

 کیسه ها را به مکان تمیز منتقل نمایید و 24 ساعت منتظر بمانید تا آب اضافی آن خارج گردد .

رطوبت مطلوب به نحوی است که وقتی یک مشت کاه را در دست فشار میدهیدچند قطره آب از آن بچکد .

کاههای ضد عفونی شده را به ارتفاع حدود 20 – 30 سانتیمتر در داخل کیسه های پلاستیک منتقل و با دست خوب فشرده نمایید .

 سپس بر روی آن یک لایه بذر بپاشید . این عمل را تا پر شدن کامل پلاستیک انجام دهید . و در نهایت درب پلاستیک را ببندید.

حدود 4-3 لایه کاه و بذر روی همدیگر قرار خواهند گرفت . در هر پلاستیک حدود 200 گرم بذر کافی است .

لازم است قبل از کاشت در کف کیسه پلاستیک تعداد 6-4 سوراخ به قطر یک سانتیمتر ایجاد نمایید .

کیسه های کاشته شده به روش فوق را در مکانی با حرارت 20-30 درجه سانتیگراد نگهداری نمایید .تامین حرارت در هفته اول بسیار ضروری است .

بعد از سفید شدن کامل پلاستیکها با میسلیومها ( 20 تا 30 روز بعد از کاشت ) پلاستیکها را با تیغ برش دهید و یا آنها را به طور کامل از بسته جدا نمایید تا قارچها فضای مناسب برای رشد داشته باشند .

بعد از جدا سازی پلاستیکها بدنه بستر در معرض هوای خشک صدمه خواهد دید پس نسبت به تامین رطوبت هوا به صورت جدی اقدام گردد . مناسبترین رطوبت هوا 85 تا 90 درصد می باشد .

حداکثر تا یک هفته بعد از برش پلاستیکها قارچهای کوچک در بدنه بستر ظاهر و پس از چند روز بزرگ و قابل برداشت خواهند شد . بهترین زمان برداشت زمانی است که لبه های قارپ به سمت بالا بر نگردد . برای برداشت قارچ میتوانید ساقه قارچ را با دست گرفته و بپیچانید .

در سطوح کوچک با اسپری نمودن بدنه بستر از خشک شدن بستر جلوگیری کنید و اگر چنانچه بدنه بستر خشک شد میتوان نسبت به آبیاری آن اقدام نمود در این صورت احتمال دارد رنگ کاه به درون قارچ منتقل گردد .

برای بالا بردن میزان رطوبت میتوانید کف اطاق پرورش را دائما با آب خیس نمایید – برای تشکیل کلاهک و تغییر رنگ آن نور کافی لازم است .

نور مورد نیاز جهت مکان کشت نور طبیعی اطاق کافی است .

با روش فوق 3-4 هفته به طور متناوب برداشت قارچ خواهید داشت .

فواصل بسترها از یکدیگر حدود 30 سانتیمتر باید باشد تا از تداخل کلاهکهای قارچ با یکدیگر جلوگیری گردد .

از ورود حشارت به داخل مکان پرورش جدا ممانعت گردد و در صورت مشاهده مگسهای ریز ( مگس سرکه ) نسبت به مبارزه آنها اقدام گردد .

جهت تولید میتوان از مکانهایی مانند : پیلوت منازل – انبارهای خالی – گلخانه های پوشیده شده با پوشش و حتی پارکینگ استفاده نمود .

در تمام فصول میتوان نسبت به کاشت اقدام نمود . در زمستان و ماههای سرد نسبت به گرم کردن مکان کاشت با بخاری یا شوفاژ اقدام نمایید .

در تمام فصول میتوان نسبت به کاشت اقدام نمود . در زمستان و ماههای سرد نسبت به گرم کردن مکان کاشت با بخاری یا شوفاژ اقدام نمایید .

طبق بررسی شرکت قارچ طلايی در سال ۱۳۸۰ هزينه توليد هر کيلو گرم قارچ صدفی ۳۰۰۰ ريــال و قيمت خريداری توسط شرکت قارچ طلايی ۶۰۰۰ ريال می باشد . بنابراين مشخص می شــــود که هر میزان سرمایه گــــذاری تقریبا ۱۰۰٪ سود آوری در هر دوره تولید که حدودا دو تا ســـه مــاه است ؛ بهمراه خواهد داشت .

قــــــارچ صـــــــــدفــــــی خـــشــک یـا تــجــارت گـــــنـــــج

عملکرد قارچ صدفــی در شرایط عادی حد اقل ۱۰ ٪ از میزان وزن بستر میباشد . بنابراین برای تولید ۱۰۰ کیلوگرم قارچ صدفی ؛ ۱۰۰۰ کیلوگرم بسترمورد استفاده قرار می گیرد که مواد اولیه و هزینه آن به شرح ذیل می باشد .

بنابراین در سال ۱۳۸۰ در ایران هزینه تولید ۱۰۰ کیلوگرم قارچ صدفـی برابراست با ۴۸۲۹۰۰ ریال از ۱۰۰ کــــیلو گـرم قارچ صدفــی تازه ۱۵ کــــــیلوگرم قارچ صدفی خشک با رطوبت ۵ ٪ تولـید مـــی شـــود . با تــو جـــه قیـــــمت قـــــــــــارچ صــــدفـــــــی خشـــــک در بــازارهــای خـــارجــی (www.dried oyster mushrooms را جستجو کنید. ) ملاحظه می شود که هر اونس قــــــارچ صدفی خـشک ( تقریبا ۲۵ گرم ) بقیمت ۳ دلار و ۳ اونس آن ( تقریبا ۷۵ گرم ) به قیمت ۸ دلاربه فروش می رسد . بنا براین قیمت ۱۵ کــیلوگرم قارچ صدفی خشک که ماده اولیه آن با هزینه ۴۸۲۹۰۰ ریال تولید می شود هم اکنون ۱۸۰۰ دلار معادل با ۱۴۴۰۰۰۰۰ ریال (هر دلار ۸۰۰۰ ریال در نظر گرفته شده است ) بوده و درآمد حاصل از تجارت ۱۵ کیلوگرم قارچ صدفی خشک بالــــــغ بر۱۰۰۰۰۰۰۰ ریال ( ده میلیون ریال ) خواهد شد . اگــــر چه جهت اختـصاراز بیان هـــزینه ها ی خشک کردن خودداری شده ؛ لیکن آنچه مسلم است سود سرشار حاصل از تجارت قـارچ صدفی خشک که شايد يکی از دلايل آن ارزان بودن سوخت در کشور ما می باشد ؛ به قدری زياد بوده که کليه هزينه ها را در خود هضم می کند . اين تجارت با برنامه ريزی صحيح کاملا عملی بوده و نياز به سرمايه گذاری زيادی ندارد .

قارچ های دکمه ای :

هزينه های توليد قارچ دکمه ای رابطه مستقيم با سيستم توليد( کيسه ای،استيلاژ....) مکانيزم توليد ( مکانيکی، نيمه مکانيکی،دستی يا بصورت تامين مواد اوليه ازطريق تعاونی يا ....)همچنين قيمت نهادينه های توليد( مواد اوليه،هزينه کارگری، سوخت وانرژی و ....)از يک سو و از سوی ديگر ميزان عملکرد محصول بر حسب مقدار بستر يا محيط کشت استفاده شده در طول يک دوره از توليد داشته که معمولا بين دو تا سه ماه در نظر گرفته ميشود. بنا براين محاسبات ذيل که کاملا عملی و تجربه شده در سال ۱۳۸۳ می باشند می توانند تغييراتی داشته باشند که متاُثر از نحوه مديريت در کارخانه مي باشد.اين محاسبات جهت سيستم رايج ايران يعنی سيستم توليد به روش سنتی يا دستی محاسبه شده است. ضمناً در اين برآورد هزينه سرمايه گذاری ثابت(ساختمانها، تاسيسات و تجهيزات) محاسبه نشده است.

مراحل مختلف توليد قارچ دکمه ای

1ـ فاز اول کمپوست سازی

اين مرحله از کمپوست سازی شامل خيس کردن و دپوی مواد اوليه به مدت ۵ تا ۳روز بوده که در سيستم ماشينی معمولاً ۳تا۴روز است. چهار مرحله قالب زنی که به مدت ۳ تا ۵ روز و معمولا ۴ روز انجام مي شود.قالب زنی در سيستم ماشينی ۳ مرحله وهر۳ روزيکبار انجام می شود.بنا بر اين در سيستم ماشينی طول پروسه فاز اول حد اقل ۷ تا ۱۰ روز کاهش می يابد .

2ـ فاز دوم کمپوست سازی

اين فاز شامل ۳ مرحله است:

۱ـ عمليات تخمير به مدت ۳ تا ۵ روز،

۲ـ پاستوريزاسیون بمدت ۱۲ تا ۱۸ ساعت

۳ـ آمونياک زدايی ۳ تا ۵ روز بوده و تقريبا در هر دو سيستم شبيه هم انجام ميشود ( گاهی در سيستم دستی مرحله آمونياک زدايی ۱تا ۲ روز بيشتر بطول می انجامد).

3ـ بذر زنی

اين مرحله بستگی مستقيم با سيستم توليد و تعداد کارگران و مهارت آنها داشته در سيستم استيلاژ حد اکثر يک روز و در سيستم کيسه ای و ساير سيستم ها بسته به مقدار کيسه ها و فاصله آنها با سالن های توليد و ارتفاع قفسه ها مختلف است .معمولا اين مرحله بايستی حد اکثر در مدت ۲ روز پايان يابد چرا که طولانی شدن اين مرحله زمينه آلودکی کمپوست آماده شده را فراهم آورده همچنين برداشت در يک زمان انجام نمی گيرد.

4ـ پنجه دوانی

در اين مرحله ميسليوم يا ريسه های قارچ در مدت ۱۴ تا ۱۵ روز در کمپوست نفوذ کرده وپس از آن ۱۴ تا ۱۵ روز ديگر نيز زمان نياز است تا ميسليوم قارچ در خاک پوششی نفوذ کند.

5ـ برداشت

معمولا ًطی ۳ مرحله برداشت انجام ميگيرد که هر مرحله ۷ تا ۱۰ روز طول مي کشد.

6ـ نظافت سالن

مرحله پايانی که معمولاً ۱ تا ۲ روز بطول می انجامد شامل مرحله تخليه ونظافت سالن ها ميباشد.

بنا براين طول دوره در سيستم دستی ۱۰۸ روز و در سيستم ماشينی۷۸ روز می باشد که چنانچه يک کارخانه کليه مراحل را خودش انجام دهد ۴ و حد اکثر ۵ دوره در سال مي تواند از سالنهای توليداستفاده نمايد.

بذر يا اسپان :

آن بخش از اندامهاي قارچ را كه پرورش دهندگان هنگام كشت در بستر مورد استفاده قرار ميدهند در اصطلاح اسپان گفته مي شود .

الف ) مواد و نحوه به عمل آوردن آنها دركمپوست

1-مواد اصلي

اين مواد عبارتند از : كاه و كلش همراه با كود اسبي يا بدون آن . در صورت عدم دسترسي به كاه و كلش گندم از ساقه ساير غلات مانند جو برنج ذرت با گاس نيشكر وغيره نيز ممكن استفاده شود .

2-مكمل هاي غذائي :

اين مواد به منظور كمك به تخمير و بهبود كيفيت كمپوست به آن افزوده مي شود و مهمترين آنها عبارتند از : كود هاي حيواني كه بيشتر شامل كود هاي اسبي و كود مرغي است كه كود هاي ناپايدار بوده و سريع تجزيه مي شود میزان ازت در این کود ها از 1 تا 5 درصد متفاوت است . که علاوه بر تامین مواد غذائی در تراکم نهائی حجم کمپوست نیز موثرند .

3- مواد غذائی کنسانتره :

این مواد غالبا در جیره غذائی حیوانات صرف می شوند و شامل سبوس گندم ؛ سبوس جو ؛ سبوس برنج ؛ غلات تخمیر شده و مواد غذائی حاصل از دانه های ذرت ؛ سویا کنف است . این ترکیبات حاوی هر دو ماده ازت و کربو هیدرات است و بتدریج احتیاتات قارچ را تامین می کنند . ازت موجود در این مواد ممکن است از 3تا 12 درصد تغییر کند .

4- کود های ازته:

ازت موجود در کودهای شیمیایی مانند سولفات آمونیم ؛ اوره ؛نیترات کلسیم ؛ آمونیم (CAN) و غیره بسرعت آزاد شده و رشد میکروارگانیسمهای موجود در محیط را تسریع می کند .

5- املاح معدنی :

ترکیباتی چون موریات پتاسیم و سوپر فسفات کلسیم برای این منظور مصرف می شوند .

سولفات کلسیم هیدراته (جیپسم)و کربنات کلسیم بار سوب کلوئیدها محلول در محیط و خنثی کردن چربیها ؛ از لزج شدن و به هم چسبیدن کمپوست جلوگیری می کند.

کمپوستی که از مخلوط کاه و کود اسبی تهیه میشود در اصطلاح کمپوست طبیعی نامیده می شود و چنانچه مواد پایه کمپوست را کاه و کلش تشکیل داده و کود دامی مصرف نشود به آن کمپوست مصنوعی می گویند .

ب) کاه و کلش گندم

استفاده از کاه و کلش برای تهیه بستر قارچ اولین بار به وسیله دانشمندی لهستانی به نام تریشو صورت گرفت نوعی از این کربوهیدرات به نام زایلان در ساقه گندم به وفور یافت می شود . استفاده از کاه و کلش باران نخورده برای کشت قارچ مناسب تر است . کلشهائی که یک سال از عمر آنها گذشته و زنگ زرد و براق خود را از دست داده اند ؛ در صورتی مینوان مصرف شوند که هنوز استحکام بافت آنها از بین نرفته باشد .

چنانچه رشته های کاه . کلش زیاد طویل باشند قبل از تهیه کمپوست باید آنهارا خرد کرد .

اگر طول قطعات کاه وکلش بیش از 8 تا 10 سانتیمتر باشد در موقع توده کردن به علت زیادی فاصله بین قطعات رطوبت را سریع از خود عبور داده و دیرتر کمپوست می شوند .

زیرا عمل تخمیر در آنها به کندی صورت می گیرد . وقتی طول کاه وکلش کم باشد فاصله بین ذرات در موقع توده کردن کم شده و بیشتر متراکم می شوند . لذا آب از آن دیرتر خارج می شود و کلش رطوبت بیشتری جذب می کند . کاه و کلش که در بازار برای مصرف غذای دام به فروش می رسد برای تهیه کمپوست کاملا مناسب است .

به محض انباشته شدن کاه و کلش خیس بر روی هم ؛ فعالیت های میکروبی در آن آغاز می شود . اگر ذرات کاه و کلش کوتاه شکننده و مرطوب باشد بزودی تمامی قسمتهای آن به وسیله میکروارگانیسمها تجزیه می شود و کمپوست سازی به سرعت شروع شوده و به طور مناسب و یکنواخت فرآیند تولید کمپوست انجام می پزیرد .

ج) کود اسبی

کود اسبی که برای کمپوست مورد استفاده قرار می گیرد باید طی فرمول کوتاه به همراه کاه و کلش گندم ؛جو یا برنج که به عنوان بستر بستر حیوان استفاده می شود جمع آوری گردد. کودی که با فواصل زمانی زیاد جمع آوری می شود به خوبی تخمیر نخواهد شد . کود اسبی باید ترکیب یک نواختی از پهن اسب و کاه وکلش داشته و کاه و کلش آن به خوبی در ادرار اسب خیس خورئه باشد

کمپوست طبیعی

پهن اسب 1000 کیلوگرم

سبوس گندم350 کیلوگرم اوره 3 " "

سولفات کلسیم هیدراته 30 تا 40 " "

به جای اوره میتوان از 100 تا 110 کیلو گرم کود مرغی استفاده کرد .

هیز وراندل (1969) فرمول زیر را پیشنهاد کرده

پهن اسب 1016 کیلو گرم

کود مرغی 6/101 " "

ملاس 1/38 " "

کنجاله پنبه دانه 24/15 " "

سولفات کلسیم - هیدراته 15 " "

2- کمپوست مصنوعی :

فرمول ارائه شده به وسیله محمد گلتپه و کاپو (1989)

کاه و کلش گندم 300 کیلو گرم

سبوس گندم 5/22 " "

اوره 5 " "

نیترات کلسیم و آمونیم 4 " "

سولفات کلسیم هیدراته 18 " "

فرمول زیرنیز در کشت و صنعتهای پرورش قارچ در ایران از کارائی مناسبی برخوردار است .

کلش گندم 6000 کیلوگرم

کود مرغی 3500 " "

اوره 100 " "

ملاس 100 " "

سولفات کلسیم هیدراته 400 " "

روشهای تهیه کمپوست

دو روش عمده برای تولید کمپوست موجود است ؛ روش کوتاه مدت و بلند مدت .

روش دراز مدت یک روش قدیمی است و اولیه بوده و برای تولی کمپوست به منظور کشت قارچ در سطح تجاری مناسب نیست .

روش کوتاه مدت تهیه کمپوست , به مراتب سریعتر و پیشرفته تر از روشهای پیشین است به علت گرانی تکنولوژی این روش در بیشتر کشور های آسیائی هنوز از روشهای طولانی برای تهیه کمپوست استفاده می شود .

سوله تهیه کمپوست

کمپوست باید در یک محیط مناسب در فاصله حدود یک کیلومتری از سالنهای قارچ تهیه می شود . کمپوست را در محیطی سفت (محوطه سیمانی) تهیه می کنند . سطح تهیه کمپوست را معمولا بلندتر از سطوح مجاور می گیرند تا آب اضافی از آن سطوح خارج شود .

روش طولانی تهیه کمپوست

تهیه کمپوست با این روش , دارای مراحلی به شرح ذیل است :

1- خیس کردن کلش

اولین گام در تهیه کمپوست خیس کردن کلش مصرفی است معمولا کلشخشک در ابتدای امر به سختی آب را در خود جذب می کند . کلش پس از جذب مقداری آب , نرم شده , ظرفیت جذب آب آن نیز افزایش می یابد .

در عمل کلش را به صورت لایه نازک در سطح سوله کمپوست پخش می کنند . سپس با پاشیدن آب فراوان به آن طی مراحلی مختلف آن را خیس میکنند به نحوی که اشباع شده و نتواند آب بیشتری را جذب کند . سپس کاه کلش برگردانده می شود. به این ترتیب چند نوبت عمل آب پاشی صورت می گیرد تا زمانی که کلش نتواند آب بیشتری را جذب کند .

در این مرحله رطوبت کاه به 75 درصد رسیده و در بیشتر کمپوست ها ظرفیت جذب آب کامل شده است و هرز آبی ندارد . یک تن کاه خشک تقریبا به 5000 لیتر آب برای رسیدن به نقطه اشباع نیاز دارد .

مخلوط کردن و قالب زنی کمپوست

بعد از خیس کردن کاه تمام مکمل های غذائی به جز پود سنگ گچ (جیپسم) , و به طور یکنواخت در سطح آن پخش شده و و به خوبی با آن مخلوط می شود . بعضی از قارچکاران ترجیح می دهند که نصف مکمل ها غذائی را در اپتدای امر با کمپوست مخلوط کرده و باقیمانده را پس از اولین مرحله برگرداندن کمپوست به آن اضافه می کنند .

سپس مخلوط حاصل را به صورت یک توده , روی هم انباشته می کنند . هر قالب کمپوستدارای یک متر ارتفاع و یک متر عرض می باشد که در اینجا طول توده کمپوست به مقدار آن بستگی دارد . این عمل را در اصتلاح قالب زنی می گویند . و این اندازه برای

فصول بهار, پائیز, تابستان مناسب است ولی برای ماههای سرد سال که حرارت بین 10 تا 18 درجه سانتیگراد است باید قالب بزرگتر باشد .

3- برگرداندن کمپوست

اطمینان از درجه حرارت بالا (70 تا 75 درجه سانتیگراد) به منظور به دست آوردن کمپوست مناسب ضروری است . طی مراحل تهیه کمپوست , باید چندین مرتبه عمل به هم زدن قالبها و قالب زنی مجدد صورت گیرد .

برای عمل آوردن کمپوست مراحل زیر توصیه می گردد:

روز اول : خیس کردن , مخلوط کردن و انباشتن کمپوست

روز چهارم : اولین زیر و رو کردن یا برگردان و قالب زنی مجدد کمپوست

روز هشتم : دومین قالب زنی

روز دوازدهم : سومین قالب زنی و برگرداندن توده کمپوست

روز شانزدهم : چهارمین قالب زنی کمپوست

روز بیستم : آخرین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و پر کردن قفصه ها سالنهای

پرورش

پودر سنگ گچ را معمولا در سومین و چهارمین مرحله زیر و رو کردن کمپوست به مقدار کافی به آن اضافه می کنند . در آخرین مرحله برگرداندن کمپوست 20 لیتر محلول آب حاوی 40 میلی لیتر مالایتون روی کمپوست پاشیده می شود .

روش تهیه کوتاه مدت کمپوست

این روش دارای دو مرحله است : مرحله اول مانند مراحل اولیه روش باند مدت است با این تفاوت که اولین مرحله برگرداندن کمپوست روز سوم و دومین مرحله برگرداندن کمپوست روز ششم است و سومین مرحله در روز نهم یا دهم – که پودر سنگ گچ نیز درآن اضافه می شود - صورت می گیرد در این موقع کمپوست برای مرحله دوم یا مرحله پیک حرارتی (پاستوریزاسیون) آماده است .

انواع بستر سازی برای پرورش قارچ :

1- قفصه ای

دراین روش در سالنهای پرورش با قفصه های متعدد چیده می شود . جنس این قفصه ها از چوب یا استیل است . ارتفاع آنها ازسطح زمین 20 سانتیمتر وحد فاصل بین قفصه ها حداقل نیم متر باید باشد .

نمای سیستم قفصه ای قارچ دکمه ای آماده برداشت

2- جعبه ای

3- کیسه ای

استفاده از روش کیسه ای بیشتر در مناطق خشک و یا شرایطی که دما قابل کنترل نباشد استفاده می شود .

سیستم کیسه ای پرورش قارچ دکمه ای

روش کار

ابتدا جعبه ها یا قفصه ها را با کمپوست تهیه شده در مرحله اول پر کرده در اتاقی به فاصله 20 سانتیمتر روی هم می چیند , به گونه ای که عبور جریان هوا و بخار از میات آنها به آسانی صورت گیرد .

برای افزایش درجه حرارت باید درهای اتاق کاملا بسته شود و از خروج حرارت جلوگیری به عمل آید .

و درجه حرارت آن به حدود 52 تا 54 درجه سانتی گراد می رسد و باید درجه حرارت در تمامی قفصه های حاوی کمپوست به طور یکنواخت ایجاد شود . پس از نگهداری کمپوست

برای مدت 2 تا 4 روز در حرارت 52 تا 54 درجه سانتیگراد , درجه حرارت آن به وسیله بخار آب گرم به 59 تا 60 درجه سانتیگراد افزایش می یابد (به طور مصنوعی) .

پس از 8 ساعتبتدريح هر دو ساعت 2 تا 3 درجه از از حرارت كمپوست كاسته مي شود تا دوباره به حرارت اوليه برسد . و كمپوست براي 5 روز ديگر در اين درجه حرارت باقي مي ماند تا آمونياك موجود در كمپوست از بين برود . وسپس حرارت آن را كاهش داده . و به 24 تا 25 درجه سانتيگراد مي رسانيم و بايد در تمامي اين مراحل رطوبت نسبي كافي در اطراف كمپوست موجود باشد . اين درش در كشورهاي ايتاليا , هلند و فرانسه بيشتر توسعه يافته است سپس بايد كمپوست را در اتاق يا تونل پاستوريزه كه به همين منظور ساخته شده است . انباشته مي شود و بعد دربها و پنجره ها و هواكش ها را بسته واز ورود هواي آزاد به داخل اناق كاملا جلوگيري مي شود سپس با بخار آب گرم حرارت هواي تونل را به 57 تا 58 درجه سانتيگراد مي رسانيم و درجه حرارت كمپوست به حدود 62 تا 63 درجه سانتيگراد خواهد رسيد . پس از 4 تا 8 ساعت هواي تازه وارد وارد اتاق مي كنيم تا درجه حرارت تونل به 46 تا 48 درجه سانتيگراد كاهش يابد . در اين هنگام كمپوست آماده براي بذر پاشي قارچ است .

بذر كاري در بستر

زدن بذر عبارت است از افزودن ميسلسوم قارچ به بستر آماده شده است بذر مورد استفاده بايد بلافاصله پس از آماده شدن در دسترس باشد . ميزان بذر مصرفي بسته به شرايط مختلف متفاوت است . به طور متوسط مقدار 200 تا 250 گرم بذر (يك شيشه نيم ليتري) براي مصرف دو جعبه و يا يك متر مربع بستر كافي است – چنانچه شرايط ايدئال باشد ميتوان از بذر كمتري استفاده كرد .

روشهاي مصرف (كاشت بذر قارچ) بذر قارچ ممكن است به يكي از ر.ش هاي زير در بستر مورد استفاده قرار بگيرد :

دانه هاي بذرقارچ (دانه هاي گندم حائي ميسليوم قارچ) در سطح بستر پخش شده و روي آن با لايه نازكي كمپوست پوشيده مي شود . اين روش را به نام كشت يك لايه معروف است .

ابتدا جعبه ها (كيسه ها) را تا نيمه از كمپوست پر كرده آن گاه بايد لايه اي از بذر قارچ در سطح آن پخش شود , سپس روي آن مجددا كمپوست اضافه كرد . پس از پرشدن جعبه نيز لايه ديگري بذر در سطح آن پخش كرده و مانند روش اول روي آن را با لايه نازكي كمپوست پوشيده مي شود . اين روش به نام كشت دو لايه معروف است.

روش ديگر اين است كه قبل لز پرشدن جعبه ها بذر به مقدار كافي با كمپوست مخلوط شده و خوب بهم زده شود پس جعبه ها با اين كمپوست پر مي شود .

جعبه ها را كاملا با كمپوست و سطح آن را صاف مي كنند سپس رديفهاي متعدد به فاضله 8 تا 12 سانتيمتر از يكديگر حفره هايي به عمق 5/2 تا 5 سانتيمتر با انگشت ايجاد كرده و مقدار يك قاشق بذر (5 گرم) در هر سوراخ ريخته و آنها را با كمپوست پوشيده مي شود اين روش را روش كاشت نقطه اي يا لكه اي مي گويند .

بعد از كاشت بذر سطح بستر را با ورقه هاي خيس روزنامه پوشيده مي شود تا رطوبت آن حفظ شود . در طي مرحله رشد بذر (پنجه دواني بذر) آب به طور مستقيم نبايد به محيط كمپوست اضافه شود .

رشد بذر (پنجه دواني بذر)

منظور از اين مرحله توليد ميسليم به وسيله قارچ و توسعه هر چه سريعتر آن در درون كمپوست است درجه حرارت سالنهاي كشت بايد 25 درجه سانتيگراد يا نزديك به آن باشد و براي حفظ رطوبت بايد به طور مداوم آب در كف سالنها روي ديوار ويا با بخار تامين شود و حرارت بستر كمپوست نبايد از 24 درجه سانتيگراد كمتر شود .

پس از رشد بذر نيازي به آبياري بستر نيست . فقط در شرايط خاص در صورت خشك شدن سطح بستر مقدار كمي آب روي آن به آرامي پاشيده مي شود .

خاك پوششي

بتدريج با رشد بذر قارچ در كمپوست بوي مطبوع قارچ فضاي سالن را پر مي كند . به طور معمول پس از 15 روز ميسليم قارچ كاملا در كمپوست نفوذ كرده كلني قارچ به صورت لكه اي در سطحبستر مساهده ميشود كه به تدريج به هم متصل مي شوند و يك پوشش سفيد رنگ يكنواخت در سطح بستر تشكيل مي شود . در اين موقع بايد سطح بستر با خاك پوششي مناسب پوشانده شود .

مواردي كه مي توان به عنوان خاك پوششي مصرف شود :

در كشور هاي اروپايي از مخلوط پيت و آهك به عنوان خاك پوششي استاندارد استفاده مي شود.

در بعضي مناطق كه خاك پيت در اختيار نيست يا ندارند براي پوشاندن سطح بستر از خاك مزرعه استفاده مي كنند . مخلوطي از خاك سيلت لوم و خاك هرموس به نسبت يك به يك مي توان به عنوان يك خاك پوششي مناسب مورد استفاده قارچكاران قرار گيرد .

در كشت و صنعتهاي بزرگ از مخلوط خاك سيلت لوم و بقاياي كمپوست مصرف شده – كه كاملا پوسيده شده باشد – خاك پوششي تهيه مي كنند . براي اين منظور بقاياي كمپوست مصرفي را – كه حداقل يك سال در معرض هوا قرار داشته است – خرد كرده و با خاك مخلوط مي كنيم و سپس خاك را بايد پاستوريزه كرد به منظور از بين بردن عوامل زنده زيان آوراز قبيل حشرات و آفات از بين برود و براي اين كار بايد خاك پوششي به مدت 6 ساعت با بخار آب در حرارت 60 درجه سانتيگراد پاستوريزه مي شود . در سطوح محدود مي توان ار فرمولين و كلروپيكرين براي ضد عفوني خاك استفاده كرد و خاك پوششي را به قطر 15 سانتيمتر روي سطح صاف (سيماني) پخش و فرمولين 4 درصد روي آن پاشيده مي شود و به همين ترتيب لايه هاي بعدي را فرمالين مي پاشيم وسپس يك پلاستيك بر روي لآن مي كشيم پس از گذشت 2 تا 3 روز گاز فرمالين كاملا در لايه هاي خاك نفوذ كرده و آن را استريل مي كند .